Cari Açık Sorunu Bitti mi?
Cari açık 12 aylık olarak (Kasım 2023 – Kasım 2024) 7,4 milyar dolara geriledi. Geçen yılın aynı döneminde cari açık 38,7 milyar dolardı. Demek ki açıkta bir yılda 31,3 milyar dolarlık bir düşüş söz konusu olmuş. Geçen yılın tamamı 40,5 milyar dolarlık bir cari açıkla kapanmıştı. Aralık ayında genellikle ithalatta artış olur ama buna karşın açığın GSYH’nin yüzde 1’ine ulaşması bile olası görünmüyor (geçen yılın açığı GSYH’nin yüzde 3,6’sı idi.)
2024 yılının ilk 11 ayında mal
dengesi (mal ihracatı – mal ithalatı) 50 milyar dolar açık vermiş bulunuyor.
Buna karşılık hizmetler dengesi (turizm gelir ve giderleri, yabancı sermaye
gelir ve giderleri, uluslararası bankacılık ve sigortacılık hizmetleri gelir ve
giderleri, işçi gelirleri) 58 milyar dolar fazla sergilemiştir. Bu iki dengeyi
kapsayan mal ve hizmet dengesi de sonuçta (58 – 50 =) 8 milyar dolar fazla
vermiştir. 2023 yılının aynı döneminde mal ve hizmet dengesi 27,9 milyar dolar
açık vermişti. Bu gelişmede turizm gelirlerimizin artmasının önemli etkisi
olmuş görünüyor.
Hizmet dengesinin artıya
geçirdiği dengeyi birincil yatırım kaynaklı gelir – gider dengesi bozmuş[i]
ve karşımıza finanse edilmesi gereken 5,6 milyar dolarlık bir cari açık
çıkmıştır.
Türkiye’ye bu dönemde gelen
doğrudan yabacı sermaye yatırımı 9,6 milyar dolarlık bir miktarla sınırlı
kalırken Türklerin yurt dışına yaptığı doğrudan yatırım tutarı 5,8 milyar
dolara ulaşmıştır. Böylece net doğrudan yabancı sermaye yatırımı 3,8 milyar
dolarla sınırlı kalmıştır. Portföy yatırımları[ii]
bu dönemde Türkiye’ye yaklaşık 12,4 milyar dolarlık bir net yatırımın
yapıldığını göstermektedir.
Diğer yatırımlar [iii]
7,3 milyar dolarlık pozitif katkı yapmış görünmektedir.
Bu işlemlerin sonucunda Kasım
2023 itibarıyla cari denge, sermaye hesapları ve finans hesabı dengesi şöyle
çıkıyor:
Cari denge, Sermaye Hesapları ve
Finans Hesabı Dengesi = -5.606 - 117 + 23.558 [iv]=
17.835
Bu durumda finansman
kalemlerinden sonra ortada 17,8 milyar dolarlık bir fazla söz konusu demektir.
Bu fazlanın 2,1 milyar doları rezervlere eklenmiş 15,8 milyar doları ise nereye
gittiği bilinemediği için net hata ve noksan kalemi olarak yazılmıştır.
Sonuç olarak Türkiye 2024 yılını
cari açığın düşürülmesi açısından başarılı geçirmiştir. Ne var ki bu başarı ihracatın
ve turizm gelirlerinin artmasının yanı sıra büyümenin feda edilmesinin, petrol
fiyatlarının önceki yıla göre artmaması hatta az da olsa düşük seyretmesinin ve
altın ithalatının kısıtlanmasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 2025 yılında cari
açığın bu şekilde sürdürülmesi pek mümkün görünmüyor.
[i] Birincil Gelir Hesabı; emek, finansal ya da doğal bir kaynak sağlanması karşılığında elde edilen gelirler ile ödenen tutarları göstermekte olup, çalışanların ücretleri ile doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve diğer yatırımlara ilişkin yatırım geliri ve giderlerini içermektedir. İkincil Gelir Hesabı; yurt içinde (yurt dışında) yerleşik bir birim tarafından yurt dışında (yurt içinde) yerleşik bir birime karşılıksız olarak mal ya da hizmet gibi reel bir kaynak ya da finansal bir varlık sağlanması şeklinde tanımlanan transferleri içermektedir.
[ii] Portföy yatırımları; menkul değerlere (hisse senetleri ile kamu ya da özel kuruluşlarca ihraç edilen bono ve tahvil ve diğer para piyasası araçları) yapılan yatırımları ifade etmektedir.
[iii] Diğer yatırımlar; doğrudan yatırım, portföy yatırımları ve rezerv varlıklar dışında kalan tüm finansal hareketler bu başlık altında toplanmaktadır.
[iv] Finans
hesabı yurtiçine para girişi olduğu için yükümlülük artıran bir kalem olarak
görülmekte ve ödemeler dengesinde eksi işaretle gösterilmektedir. Finansman
ihtiyacını bulmak için hesap yaptığımızda ise artı işaretle ele alıyoruz.
Hükümetin olumlu performanslarından bahsetmeniz muhalif kitlenizde alerji yaratabilir hocam. Aman dikkat :)
YanıtlaSilİşte nihayet . Güzel gelişmeler de oluyor bu ülkede.Tarafsız yorumlarınız için teşekkürler.
YanıtlaSilBüyümenin düşürülerek cari açığın azaltılması sanıldığı kadar güzel bir gelişme değil ne yazık ki. Gelişmenin güzel olabilmesi veya öyle sayılması için büyüme düşürülmeden cari açığın düşürülmesidir.
SilKaleminize sağlık.
YanıtlaSil2021 Eylül ile 2023 Haziran arasında uygulanan negatif reel faiz politikası da bu dönemlerde cari açığın artmasına katkıda bulunmuştur diyebilir miyiz? Ucuza kredi imkanı bulan ve dövizin baskılanmasından da faydalanan büyük sermayedar kesimler bu dönemde malvarlıklarınının değer kazanmasından faydalanıp, hammadde ve ürün stoklarını artırarak daha da zenginleşmişler midir?
Zenginleşmişlerdir.
SilTam artık AKP'ye oy vermeyeceğim artık diye karar vermiştim, bu yazınızla bir şansı daha hak ettiklerini düşündüm hocam. Bakalım bu carı açık performansı sürdürülebilecek mi?
YanıtlaSilBence yazıyı bir bütün olarak bir daha okuyun sonra kararınızı verin.
Sil2015 değil 2025 hocam.:) Yıllar çok hızlı geçiyor değil mi? Daha dün gibi 2015 , haklısınız karıştırmakta.
YanıtlaSil😊
SilBu gözler Mahfi Hocamızın bir iktidar icraatini olumlayan yazısını da gördü ya. Artık hiç bir şeye şaşırmam.
YanıtlaSilYazıyı bir kez daha özellikle büyüme ile cari açık ilişkisine dikkat ederek okuyun derim. Öte yandan ben siyasetçi değilim bir yerde olumlu bir şey varsa onu kim yapmışsa yapsın olumlu olduğunu söylerim. Kaldı ki siyasetçi olsam da aynı şeyi yaparım (o yüzden siyasetçi olamam.)
SilHocam son parafgrafta, önce iktidara olumlu eleştiri yapıp, sonra "bu performansı sürdürmeleri zor" diyerek olumsuz eleştiri yapmışsınız.İki tarafı da memnun etmeye mi çalıştınız bu yazınızda acaba?
YanıtlaSilGerçek neyse o. Ben siyasetçi değilim. Kimseyi memnun etmek gibi bir misyonum yok.
SilÇin 990 milyar dolar dış ticaret fazlası vermiş, bizim konuştuğumuz şeylere bak.
YanıtlaSilÇin modeli uygulanmasına izin verilmedi bu ülkede.Sonuçları ortada.
Kim izin vermedi?
SilMerhaba Hocam,
YanıtlaSilCari açık yerini cari emanete bırakmış. Kapatan paranın çoğu bize ait değil.
Tahterevalliye devam.
Teşekkürler
Kaleminize sağlık Üstad, kpss hazırlanan bir iktisat mezunu olarak yazılarınızı büyük keyifle okuyorum.
YanıtlaSilTeşekkürler.
SilHocam elinize sağlık. Özetin özeti paket aynı, ambalaj farklı olmuş. Bilimden şaşmayacağız. Saygılarımla. Fatih. Demirtaş
YanıtlaSilEvet, en doğru yol gösterici bilimdir.
SilŞu yukardan yapılan yorumlardan anlaşılan şey kimse okuduğunu anlamıyor herkes farklı noktalara çekiyor
YanıtlaSilMaalesef öyle. Okumamak bir sorun ama okuduğunu anlamamak da ayrı bir sorun.
SilHocam 15.8 milyar dolar yani yaklaşık 560 milyar lira nereye gitti? Bu paranın nereye gittiği neden bilinemiyor?
YanıtlaSilHocam, ilk yorumları görünce bir kısım okurun yazıyı eksik anladığı ya da methiye tarzında yorumladığı görülüyor. Sanırım son paragraftaki "2025 yılında cari açığın bu şekilde sürdürülmesi pek mümkün görünmüyor" hükmünü açmak gerekiyor. Şahsen ben bu hükmünüze katılıyorum; çünkü faiz indirim döngüsüne geçilmesi 2025 yılında enflasyonla mücadele yerine büyümenin tercih edileceğini göstermektedir. Büyüyen Türkiye ekonomisi yapısal olarak mal ithalatını arttıracaktır. Ayrıca kur düzeyi ve uygulanan kur politikası da ihracatı ve turizmi engelleyici, ithalatı teşvik edici mahiyettedir. Önümüzdeki dönemde cari dengedeki iyileşmenin devamı için Türkiye ekonomisinin yavaş büyümeye devam etmesi gerekir. Büyümenin hızlanması, dış ticaret dengesini ve cari açığı olumsuz yönde etkileyecektir.
YanıtlaSilÇocuğun cebine 200 TL verip 1 ekmek alması için bakkala yollamışım. Geldiğinde üstü başı yırtık, yüzü yara bere içinde, para üstünü düşürmüş, ayakkabıları kayıp ama elinde 1 ekmek var. Görünen o ki görevini tamamlamış. Başarılı..!
YanıtlaSil