Merkez Bankası Faizlerinde Son Durum

Merkez Bankası (TCMB) 26.12.2024 günkü Para Politikası Kurulu (PPK) kararıyla politika faizini (1 hafta vadeli repo ihalesiyle borç verme faizini) yüzde 50’den 47,50’ye düşürdü. PPK kararında bu durum şöyle ifade ediliyor: “Para Politikası Kurulu, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 50’den yüzde 47,5’e indirilmesine karar vermiştir. Kurul ayrıca, operasyonel çerçevede değişikliğe giderek, Merkez Bankası gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının bir hafta vadeli repo ihale faiz oranına kıyasla -/+ 150 baz puanlık bir marj ile belirlenmesine karar vermiştir.”

Bu açıklama bize politika faizi olarak kabul edilen 1 hafta vadeli (repo ihalesi yoluyla) borç verme işleminin yanına gecelik borç verme ve alma işleminin de yeniden faiz koridoru uygulamasının devreye sokulduğunu gösteriyor.

Bu karar sonrası TCMB’nin faizleri aşağıdaki tablodaki gibi oldu (tablo, veriler TCMB sitesinden alınarak tarafımdan oluşturulmuştur. Tablodaki bütün faiz oranları yıllık oranlardır, haftalık ya da gecelik olarak hesaplanması gerekir):

Bu tablodaki kavramları kısaca açıklayalım:

1 Haftalık Repo İhalesi Yoluyla Borç Verme: TCMB, açık piyasa işlemleri yapmaya yetkili kuruluşlardan, ileri bir tarihte geri satmak taahhüdüyle menkul kıymet alır. Burada süre bir hafta olarak uygulanmaktadır. Bir haftalık vade sonunda TCMB menkul kıymeti geri verir ve yüzde 47,50 faizle birlikte verdiği anaparayı geri tahsil eder.

Gecelik Borç Verme / Alma: Gecelik fonlama faizi Merkez Bankasının gecelik olarak borç almak ya da borç vermek isteyen bankalara yönelik uyguladığı faiz türüdür. Bugünkü oranlara göre TCMB gecelik borç aldığında yüzde 46 faiz vermekte, gecelik borç verdiğinde yüzde 49 faiz almaktadır.

Geç likidite penceresi; Merkez Bankasının son borç verici (lender of last resort) sıfatıyla, gün sonunda ödeme sistemlerinde ortaya çıkabilecek sorunların önlenmesi için bankalara geçici nitelikteki likidite ihtiyaçlarını karşılamaları için teminatları karşılığında sağladığı Türk lirası borçlanma imkânıdır. Gün sonunda ellerinde likidite fazlası olup da bunu TCMB’ye yatıranlara Banka herhangi bir faiz vermemektedir.

Reeskont İşlemlerinde İskonto: TCMB, bankaların geçici likidite ihtiyaçlarını gidermek üzere verecekleri ticari senet ve vesikaları reeskont faizi denilen bir oranda faiz almak kaydıyla reeskonta kabul edebilir.

Avans İşlemleri: TCMB, reeskonta kabul edebileceği senetler karşılığında avans da verebilmektedir. Avans için  teminat olarak alınan bu senetler; ticari senet ve belgeler, devlet tahvilleri ve borsada kayıtlı tahvillerdir

Buraya kadar teknik bilgi vermeye çalıştım. Şimdi gelelim TCMB (PPK) nin son faiz kararına. Kararda yer alan ve gecelik faize ve faiz koridoru uygulamasına imkân sağlayan kısımdan ziyade önemli olan ve herkesin ilgiyle beklediği kısım politika faizinin indirilip indirilmeyeceğiydi. Piyasada önceleri 1,50 puanlık bir indirim konuşulurken son birkaç günde beklenti 2 puana yükselmişti. Sonuçta TCMB politika faizini 2,5 puan indirdi.

Ben, başından beri enflasyonun bu kadar yüksek ve oynak olduğu bir ekonomide ve ortamda esnek faiz politikası uygulanmasından yanayım. Benim önerim olan esnek faiz politikası çerçevesinde; TCMB politika faizi, enflasyon düşerken ondan birkaç puan geriden gelerek enflasyondaki düşüşü izlemeli, enflasyon yükselirken de önüne geçerek enflasyondan birkaç puan önden gitmeli. Her ne kadar faizlerin artırılması veya düşürülmesinin etkisi belirli bir gecikmeyle piyasaları maddi olarak etkiliyor olsa da beklenti etkisi derhal ve kesin olarak görülür. Bu yaklaşım çerçevesinde enflasyon düşüşte olduğuna göre (Aralık enflasyonunun yüzde 45 dolayında olacağını bekliyorum) TCMB’nin politika faizini onun 2,5 puan üzerinde bir yere (yüzde 47,5) indirmesi doğru bir hamle olmuştur. Burada en ciddi sorun TCMB’nin gerektiğinde yani enflasyon yeniden yükselişe geçtiğinde (eğer geçerse) faizi yeniden artırıp artıramayacağı meselesidir. Geçmiş uygulamalar bize TCMB’nin faizi kolayca indirdiğini ama aynı kolaylıkla yükseltemediğini gösteriyor.

Umarım enflasyon yeniden yükselişe geçmez ve TCMB’nin bu yeteneğini test etme meselesiyle karşılaşmayız ama eğer karşılaşırsak bu, gerçekten ciddi bir test olacak.