KENDİME YAZILAR

Genel Olarak Ödemeler dengesi , geniş tanımıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, başka ekonomilerde yerleşik kişilerle belirli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiksel bir rapordur. Şimdi burada geçen deyimleri tanımlayalım:  Ekonomi;  bir hükümet tarafından yönetilen coğrafi bölge, ülke anlamında kullanılmıştır.  Yerleşik kişiler ; bir ekonomide bir yıldan daha fazla süreyle devamlı ikamet eden, o ekonomi içinde faaliyette bulunan kişi ve kurumları ifade eder. Bu kişi ve kurumlar devlet (genel hükümet), parasal otorite (merkez bankası), bankalar, diğer sektörler, özel kişilerdir.  Ekonomik işlemler ; mal, hizmet ve gelirlerle ilgili işlemleri, finansal varlık ve yükümlülüklerle ilgili işlemleri, bir ekonomide yerleşik kişilerden diğer ekonomilerde yerleşik kişilere karşılıksız olarak reel ya da finansal kaynakların sağlandığı transferleri kapsar.    Ödemeler dengesi istat...

Para ; devletçe bastırılan, mal ve hizmetleri satın alma gücü olan, herkes tarafından kabul gören bir değişim aracıdır. Bu çerçevede para toplumda değiş tokuşu sağlar, değer ölçüsü olarak kullanılır ve bir yatırım ve tasarruf aracı görevi görür. Tanımdan hareketle parayı devletin bastırdığı anlaşılıyor. Devlet, Hazineye bağlı Darphane aracılığıyla madeni parayı kendisi basar ama kâğıt parayı merkez bankasına bastırtır. Bunun nedeni kâğıt paranın karşılıksız olmasıdır. Kâğıt para basma yetkisi siyasal iktidara verilirse vergi toplamak yerine kolay yolu seçerek para basmaya yönelen iktidar paranın değerinin düşmesine ve enflasyon ve dış değer kaybı yaşanmasına yol açar. Bir ekonomide bir dönemde dolaşımda bulunan para miktarına para arzı deniyor. Para arzı içeriğine göre çeşitli şekillerde tanımlanıyor. Bunlardan en dar olanı M0 olarak da adlandırılan dolaşımdaki nakit paradır (dolaşımda bulunan kâğıt para + madeni para.) Bundan biraz daha kapsamlısı yine bir dar para arzı kavramı...

Piyasa sisteminde dört alt piyasa vardır: Mal piyasası, emek piyasası, borç verilebilir fonlar piyasası ve döviz piyasası. Mal piyasasında dengeyi fiyat, emek piyasasında dengeyi ücret, borç verilebilir fonlar piyasasında dengeyi faiz ve döviz piyasasında dengeyi yerli parayla yabancı paralar arasındaki kur denilen eşitlik kurar. Bu dört denge kurucunun her biri önemlidir, ne kadar çok müdahale edilirse ekonomik denge o kadar bozulur. Bunlar arasında diğerlerini en fazla etkileyeni faizdir. Faiz yanlış belirlenirse önce kur şaşmaya başlar ardından fiyatlar ve ücretler şaşmaya başlar. Başa dönüp de faizi düzeltmek yerine ötekileri dizginlemeye çalıştıkça işler iyice arap saçına döner. Türkiye, uzunca bir süredir ara ara Merkez Bankası faizini yanlış belirlediyse de kısa sürede ekonomideki dengelerin şaştığını görünce yanlıştan dönerek düzeltmeler yapıp faizi doğru belirlemeye yöneldi. 2021 yılının ikinci yarısında Merkez Bankası bir kez daha faizini yanlış belirledi: Enflasyonun yükse...

Bütçe; belirli bir dönem için elde edilecek gelirlerle yapılması planlanan giderleri gösteren bir tahmin cetvelidir. Kamu bütçesi nin ötekilerden farkı vergidir. Karşılıksız bir gelir olan vergiyi yalnızca kamu kesimi tahsil edebilir. Kamu kesimi bütçesinin özel bütçelerden bir başka farkı yasa olmasıdır. Bütçe yasası ilgili yıl için hükümete vergileri toplamak ve öngörülen giderleri yapmak için yetki veren bir yasadır. O halde kamu bütçesinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: (1) Yıllıktır, (2) Yasadır (bir yıllık geçici bir yasa), (3) Gelir ve gider tahminlerini içerir, (4) Hükümete gelir toplama ve gider yapma konusunda yetki verir. Bütçe gelirleri başlıca iki kalemden oluşur: Vergi Gelirleri (Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, KDV, Motorlu Taşıtlar Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi, Harçlar, Resimler ve diğer vergiler) ve Diğer Gelirler (Kamu Mallarının İşletilme Gelirleri, Özelleştirme Gelirleri, Para Cezaları, Trafik Cezaları, Bedelli Askerlik Gelirleri ve benzeri gelirler...

15 ve daha yukarı yaştaki bir kişinin işsiz sayılabilmesi için: (1) Son 4 hafta içinde bir gün dahi ücretli ya da ücretsiz hiçbir işte çalışmamış olması, (2) Son 4 hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış olması, (3) 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olması gerekiyor. Bu tanıma uymayanlar mesela işsiz olduğu halde son 4 haftada iş başvurusu yapmamış olanlar veya birisinin yanında bir gün ücretle bir iş yapmış olanlar ya da bir gün karın tokluğuna çalışıp da ücret almamış olanlar işsiz sayılmıyor. İşsizlik hesabında esas alınan nüfus: Ülke nüfusunun 15 ve üstündeki yaşta olanlarıdır. İşgücü: İlgili referans dönemde (işsizlik oranının ölçüldüğü dört haftalık dönemde) ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi için emek arzında bulunan veya bulunmak isteyen çalışma çağındaki nüfusu kapsar.  İstihdam:  İşbaşında olanlar ve işbaşında olmayanlar grubuna dahil olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm nüfus istihdam edilen nüfustur.  İşbaşında...

Genel Olarak Enflasyon; çeşitli mal ve hizmetlerin fiyatlarının, aile bütçelerinde yer alan kullanım ağırlıklarına göre dâhil edildiği bir sepetin aylar itibarıyla değerindeki değişimle ölçülür. Bu sepete endeks denir. Endeksin genel düzeyinin sürekli olarak artmasına enflasyon denir. Bir başka tanıma göre paranın satın alma gücünün belirli bir dönemde düşmesine enflasyon denir.   Enflasyonu ölçmekte kullanılan başlıca iki sepet (endeks) vardır: (1) Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ve (2) Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE.) Tüketici fiyatları endeksi (TÜFE);  belirli bir dönemde (genellikle ay ve yıl) tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin, aile bütçesindeki ağırlığına göre (anketlerle belirlenir) bir sepette toplanmasıyla oluşturuluyor. Her ay bu sepetteki mal ve hizmetlerin fiyatları derleniyor ve sepetteki ağırlıklarıyla çarpılıp toplanarak bir endeks sayısı elde ediliyor. Sonra bu sayıdan bir önceki ayın endeks sayısı çıkarılıp fark yine bir önceki ayın endeks...

Genel Olarak Bir ülkenin belirli bir dönem (üç ay ya da bir yıl) içinde yaptığı üretimin piyasa fiyatları cinsinden toplam değerine cari fiyatlarla GSYH deniyor. GSYH aşağıda değinildiği gibi üç yöntemle hesaplanıyor (Not: Denklemlerdeki PF piyasa fiyatları cinsinden anlamına geliyor. Diğer kalemi de tahmin hataları vb.yi gösteren bir ek niteliği taşıyor. Diğer kalemi gelir yöntemiyle hesaplamada milli gelirin üzerine GSYH’ye geçiş için gerekli amortisman vb. gibi harcamaların eklenmesi anlamına da geliyor): Üretim Yöntemiyle GSYH = PF Tarım Kesimi Üretimi + PF Sanayi Kesimi Üretimi + PF Hizmetler Kesimi Üretimi + Diğer Harcamalar Yöntemiyle GSYH = PF Tüketim Harcamaları + PF Yatırım Harcamaları + PF Kamu Harcamaları + PF (İhracat – İthalat) + Diğer Gelir Yöntemiyle GSYH = Ücret + Faiz + Rant + Kâr + Diğer Bu üç farklı yöntemle hesaplanan GSYH teorik olarak birbirine eşit sonuç verir. Buna karşılık uygulamada çeşitli ölçme hataları nedeniyle bu ölçüm sonuçları arasında farklar ...

2022 Bütçesi Cumhuriyet Tarihinin En İlginç Bütçelerinden Birisiydi 2022 yılı bütçesi ifadesi aslında eksik bir ifade, çünkü 2022 yılında Türkiye’nin iki tane bütçesi vardı. 2022 yılında, cumhuriyet tarihinde ilk kez, başlangıç bütçesinin yüzde 61’i oranında ek bütçe yapıldı. Yılın ortasında böyle bir ek bütçe iki durumdan birisine işaret eder: (1) Başlangıç bütçesi hiçbir hesaba dayanmadan yapılmış ya da (2) Harcamalar o kadar artmış ki yapılan başlangıç bütçesi bunlara yetişemez olmuş. Belki üçüncü bir durum daha gerçekçi bir açıklamaya işaret eder: (3) Başlangıç bütçesi doğru dürüst hesaba dayanmadan yapılmış ve üstüne de harcamalar hızla artırılarak bütçeye sığılmaz hale gelmiş. Bu gelişmelerin sonucunda 2022 yılı bütçesi şöyle tamamlandı: Bütçe Gelirleri Açısından Durum (1) Tablodan gördüğümüz kadarıyla bütçe gelirleri yüzde 99,1 artarken bütçe giderleri yüzde 83,9 artmış. 2022 yılı ortalama enflasyonu yüzde 72 oldu. Buna göre bütçe giderleri ortalama yıllık enflasyondan 11,9 ...

Üretim , dört faktörün (emek, sermaye, toprak ya da doğal kaynaklar ve girişimcilik gücü) bir araya gelmesi ve birtakım girdilerin (doğal gaz, elektrik, hammadde, yarı mamul, sermaye malı vb. gibi) kullanılmasıyla yapılır. Genellikle kafa karışıklığına yol açan toprak ya da doğal kaynakları mesela üretimin yapılacağı arsanın veya binanın üretim amaçlı olarak kiralanması olarak düşünebiliriz.   Üretim faaliyetine katılan bu dört faktörün üretilen mal veya hizmetten aldıkları paylar emek için ücret, sermaye için faiz, toprak ya da doğal kaynaklar sahibi için rant (kira), girişimci için kâr şeklinde karşımıza çıkar. Bu faktörlerin aldığı paylar her biri açısından geliri oluşturur. Gelir iki şekilde kullanılır: Tüketim (ya da yatırım) ve tasarruf. Tüketim ; ekonomideki mal ve hizmetlerin talep edilip satın alınması ve tüketmek amacıyla kullanılması demektir. Tüketim (ya da yatırım) arttıkça bunu karşılamak için üretim de artar. Burada en önemli mesele tüketimin ve üretimin nite...

Alice Zeniter, Kaybetme Sanatı (Fransızca aslından çeviren: Şirin Erkan Leitao), Livera Yayınları, 2022 Cezayir Savaşını temel alarak yola çıkan Kaybetme Sanatı, yetmiş yıllık bir dönemin ve üç kuşağın öyküsünü anlatıyor. Dede Ali ile başlayıp Oğul Hamid ile devam eden ülkeden kopuş öyküsünde torun Naima, Fransa’dan anavatanı Cezayire yaptığı kimlik arama yolculuğunda aradığına kavuşuyor. Son zamanlarda okuduğum en etkileyici romanlardan birisi diyebilirim. Fransızca bilmediğim için aslını okuyup da çeviri için yorum yapabilecek yeteneğim yok ama metnin pek çok yerinde ‘yazar Türkçe yazsaydı herhalde böyle yazardı’ diye düşündüğüme göre çevirinin çok iyi olduğunu söyleyebileceğimi sanıyorum. Bence bu romanı mutlaka okuyun. Çok iyi bir öykü okumanın ötesinde bilmediğiniz şeyleri de öğreneceksiniz. Şafak Altun, Ya Doğru Bildiğimiz Her şey Yanlışsa, Destek Yayınları, 2022 Kitap, bildiğimizi sandığımız birçok şeyin aslında nasıl uyduruk temellere dayandığını ve çürütülebileceğini anl...

TÜİK, Aralık ayı enflasyonunu (TÜFE) yüzde 1,18 olarak açıkladı. Buna göre 12 aylık enflasyon yüzde 84,39’dan yüzde 64,27’ye geriledi. Aralık ayı için açıklanan yüzde 1,18’lik enflasyon oranı konusunda çok tartışma var. Mesela bu oran ENAG’a göre yüzde 5,18. Aralık ayında enflasyon oranının düşük çıkmasının nedeni konusunda şunları sıralayabiliriz: (1) Benzin fiyatlarında indirimler yapıldı. (2) Piyasaya döviz satışıyla müdahale dışında bankalar ve tasarruf sahipleri üzerinde pek çok baskı yaratan uygulama yürürlüğe kondu ve Dolar / TL kurunun Aralık ayı boyunca sabit kalması sağlandı. (3) Kira artışlarında yüzde 25’lik sınır devam etti. (4) Piyasada fiyatlara müdahaleler yapılarak fiyat artışlarının daha fazla olması önlendi. (5) Bankalara yüzde 8 – 10 dolayında faizle Devlet Tahvili satılarak bütçe açığının bir bölümü bankalara finanse ettirildi. (6) Enflasyon muhasebesi uygulaması yürürlüğe konmayarak şirket kârlarının yükselmesi sonucu kurumlar vergisinin artması ve böylece vergi g...