Kadın Voleybolu ve Türkiye

Voleybol Hakkında Temel Bilgiler

Voleybol, 9 metre eninde ve 18 metre uzunluğunda bir sahada oynanır. Saha tam ortasında bir file ile 9’ar metrelik iki sahaya bölünür. Filenin üst bandının yerden yüksekliği erkeklerde 2,43, kadınlarda 2,24 metredir.

Filenin iki tarafındaki sahalarda fileden itibaren üçer metre mesafede birer çizgi bulunur (üç metre çizgisi.) Arka oyuncular bu çizginin gerisinden hücum yapmak zorundadır (topu rakip sahaya vurduktan sonra üç metre çizgisinin içine düşebilirler.)

Voleybol 6 kişilik takımlarla oynanır. Oyun servis atışıyla başlar. Karşı takım servis atışını çıkaramazsa alınan sayıya ace denir. Her takımın üç pasta topu rakip sahaya atma zorunluluğu vardır. Bunun istisnası blok yapma halidir. Karşı oyuncunun hücumunu blokla karşılayan takımın blok hariç üç vuruş hakkı vardır. Şekildeki pozisyon oyuna başlayıştaki diziliştir. Servisi karşılayan takım servis atma hakkını kazanırsa oyuncuları saat yönünde yer değiştirirler. Buna göre 2 numaralı pozisyondaki oyuncu servise geçer (1 numaralı pozisyona gider.) Şekildeki oklar buna göre dönüş şeklini gösteriyor.

Başlangıç pozisyonuna göre oyuncular şöyledir:

1 Pasör: Smaçörlere pas dağıtarak onların smaç vurmasını sağlamakla görevlidir.

6 Libero: Savunma oyuncusudur. Farklı bir forma giyer, filenin üst kenarını aşan toplara hücum yapamaz, başka bir pozisyonda kullanılamaz.

5 ve 2 Smaçör: Smaç denilen vuruşla topu rakip sahaya atan oyuncudur.

4 Pasör Çaprazı: Pasör servise geçtiğinde öne gelen, ön ve arkadan atak yapabilen, bloğa da yardım eden oyuncudur.

3 Orta oyuncu: Kurşun pas denilen hızlı ve fazla yüksek olmayan paslara hücum eden oyuncudur. Aynı zamanda karşı takımın hücumlarında da blokta her iki yandaki oyuncuya yardım eder.

Voleybol elle oynanan bir oyun olmasına karşılık topu ayak dâhil vücudun herhangi bir yeriyle (göğüs, bacak, diz gibi) çıkarmak hata sayılmaz. Bununla birlikte topa çift elle vururken eller senkronize olmazsa bu çift vuruş sayılır ve hata verilerek sayı karşı tarafa yazılır. Bir başka hata şekli de top taşıma denilen vuruştur. Asıl olan topa bir darbe vurarak yollamaktır, eğer top elde oyalanmışsa (top taşıma) bu hata olur ve sayı kaybına yol açar.  

Oyunculardan birisi ya da birkaçı, servis atılırken diziliş kuralına uygun yerde durmazsa diziliş ya da dönme hatası olur ve sayı karşı tarafa verilir. Servis atarken veya arka pozisyondan hücum ederken çizgiye basılırsa sayı karşı tarafın olur. Sahayı belirleyen çizgiler 5 santim enindedir ve çizgi sahaya dâhil sayılır, top çizgiye değmişse sahanın içine düşmüş sayılır. Filenin iki yanında saha çizgisini göstermek için anten denilen esnek çubuklar vardır. Topu buraya çarptıran takım sayıyı kaybetmiş sayılır. Top bir oyuncunun elinden tavana çarparak dönmüşse sayıyı karşı taraf kazanır. Blok yapan oyuncuların elinden top dışarı düşmüşse sayıyı karşı taraf kazanır. 

Voleybol 25 sayılık setlerle oynanır. Üç set alan takım maçı kazanır. Eğer setler 2 - 2 olmuşsa o zaman karar seti denilen beşinci set oynanır. Karar seti 15 sayılıktır. Bir takımın bir seti kazanmış sayılması için seti rakibinin 2 sayı önünde bitirmesi gerekir (örneğin 25 – 23.) Eğer takımlar 24 – 24 konumuna gelmişse set 26’ya uzar. Fark iki sayıya çıkana kadar set bu şekilde uzayıp gider.

Her takımının antrenörünün her sette iki kez mola alma ve iki kez de video challenge denilen kamera kaydına başvurma hakkı vardır. Kamera kaydına başvurma hakkı topun içeriye düşüp düşmediği, rakibin blok temasıyla dışarı gidip gitmediği, çizgi ihlali yapılıp yapılmadığı veya rakibin nete deyip değmediği konularıyla sınırlıdır.

Türk Kadın Voleybolunun Avrupa ve Dünya Çapında Başarıları

Türkiye, popülerlik sıralamasına göre futbol, basketbol ve voleybol olarak sıralanan takım oyunlarında en büyük başarıyı yıllardır kadın voleybolunda sergiliyor. Bu başarı; hem milli takım düzeyinde hem de kulüp takımları düzeyinde söz konusu. Kadın voleybol takımımız dünya sıralamasında dördüncü sırada yer alıyor. 2021 yılında yapılan Tokyo olimpiyatlarını beşinci olarak bitirdi. Yine bu yıl Uluslar Ligini üçüncü bitirerek bronz madalya aldı. Defalarca katılma başarısı gösterdiği Avrupa şampiyonasında 2003 ve 2019 yıllarında ikinci olarak gümüş madalya kazandı. World Grand Prix’de 2012 yılında üçüncü olarak bronz madalya kazandı. Kızlarımız, 20 Yaş Altı Genç Kızlar Voleybol Avrupa Şampiyonalarında iki kez altın, üç kez de bronz madalya aldılar.  

Kadın voleybol takımlarımızın kulüpler düzeyindeki başarıları da olağanüstü. Avrupa CEV Kadınlar Şampiyonlar Ligi şampiyonluklarını Vakıfbank dört kez, Fenerbahçe ve Eczacıbaşı birer kez kazandılar. Avrupa’nın ikinci kupasını (CEV Cup) Eczacıbaşı iki, Vakıfbank (Güneş Sigorta) ve Fenerbahçe birer kez kazandılar. Avrupa’nın üçüncü kupasını Bursa Büyükşehir Belediyespor iki kez, Vakıfbank (Güneş Sigorta) ve Yeşilyurt birer kez kazandılar.

Kıta şampiyonlarının bir araya geldiği Dünya Kadınlar Kulüplerarası Şampiyonluk Kupasında Türk takımlarının başarısı da gerçekten müthiş. Dünyanın bu en önemli kupasını Vakıfbank üç kez, Eczacıbaşı iki kez ve Fenerbahçe bir kez kazandı. Bu altın madalyaların yanı sıra Vakıfbank’ın bir gümüş iki bronz, Eczacıbaşı’nın iki gümüş, iki bronz, Fenerbahçe’nin bir bronz madalyası bulunuyor.

Bu büyük başarının bu alanda gerçekten liyakate önem verilmiş olmasından kaynaklandığı kanısındayım. Bu kadar büyük ve yaygın başarılara karşın ne yazık ki voleybola ve kadın voleyboluna ilgimiz çok az.

Ek: Voleybolda Kullanılan Başlıca İfadeler / Deyimler

Ace: Servisle atılan topu rakip takımın karşı sahaya atamaması sonucu servisi atan takımın sayı kazanması.

Arkaya Kısa Pas:  Pasörün‚ başının arkasına doğru attığı kısa pas.

Asansör: Kısa pasa sıçrayan oyuncu yere düşmeye başlarken onun tam omuz hizasından yükselerek atağa katılan ve topa vuran oyuncunun yaptığı hücum.

Avantaj Topu: Smaç vurmak yerine pas ile gönderilen top. Smaç vuruşu çıkarmaya göre daha kolay olduğu için bu şekilde gönderilen top karşı takım için avantaj sağlamış olur.

Bant: Filenin üstünde ve yanlarında bulunan beyaz bölümler.

Banttan Çıkma: Hücum yapan takımın smaç ya da plasesinin banda çarparak saha dışına çıkması (bu durumda sayı karşı tarafın olur.)

Blok: Rakip takım oyuncusunun hücumunu karşılama eylemi. Top blok yapan oyuncuya çarpıp smaç vuranın alanına düşerse sayıyı blok yapan takım, alan dışına ya da bloğu yapan oyucunun alanına düşerse sayısı hücum yapan takım kazanır.

Bos Top: Karşı takımın smaca çıkan rakip oyuncuya blok yapmaması veya
yapamaması haline boş top deniyor.

Çift Vuruş: Topa aynı oyuncu tarafından art arda iki veya daha fazla kez vurulması veya dokunulması hali. Oyuncunun iki eli topa senkronize olarak değmezse bu çift vuruş sayılır.

Dik Smaç: Vurulan smaçla hücum çizgisinin önüne (üç metrenin içine) düsen vuruş.

Dublaj: Bloğa çıkan oyunculara çarpıp arkalarına düşen topları çıkarmak için bir başka oyuncunun yaptığı kurtarma eylemi.

File: Voleybol oyun sahasını ortadan ikiye ayıran‚ direklerin arasına gerili olarak duran ağ (net.)

File Hakemi (Yardımcı Hakem): Başhakemin karşısında‚ filenin diğer ucunda‚ yerde durur. İkinci hakem olarak da bilinir

File Hatası: Herhangi bir oyuncunun top oyundayken fileye değmesi durumu, bu durumda sayı rakip takıma verilir.

Hatalı Pozisyon: Oyuncuların dönüşe uymaması veya yanlış yerde durması halinde ortaya çıkan durum. Oyun başlamamışsa düzeltilir, başlamışsa sayı kaybına yol açar.

Hücum Alanı: Hücum çizgisi fileden 3 metre uzaklıktadır. Savunma oyuncuları bu bölgeden hücum vuruşu yapamazlar. Eğer hücum vuruşu yapacaklarsa bu çizginin gerisinden yapmaları gerekir (vuruşu yaptıktan sonra hücum alanına düşebilirler.)

Jet Pas: Sol ön köşeye atılan alçak ve çabuk pas.

Karar Seti (Final Seti ya da Tie Break Seti): Setlerin eşitliği durumunda bir başka deyişle setler 2- 2 ‘ye gelmişse karşılaşmanın galibi karar setiyle belirlenir. Karar setin normal setlerden farklı olarak 15’te biter. Buna karşılık normal setlerde olduğu gibi bu setin de bitmesi için iki sayı fark olması gerekir (15 – 13 gibi.) Diyelim ki durum 14 – 14 olmuşsa 16’ya uzar. İki fark olana kadar devam eder.

Kırmızı Kart: Hakem tarafından bir oyuncuya veya antrenöre kırmızı kart gösterilirse karşı taraf bir sayı kazanır. Aynı sette hem sarı hem kırmızı kart gören oyuncu veya antrenör o set için oyun dışı kalır. Sarı ve kırmızı kartlar birlikte gösterilirse oyuncu veya antrenör diskalifiye olur.

Kısa Pas: Pasörün önünde veya arkasındaki yakın bölgelere attığı paslara kısa pas denir.

Kurşun Pas: Pasörün‚ yüzünün dönük olduğu tarafa doğru‚ attığı alçak ve çabuk pasa verilen addır. Hızlı hücum sağlanarak rakibe blok yapma fırsatı tanınmamaya çalışılır.

Manşet: Başparmak dışındaki parmaklar bitiştirilerek iki kolun iç bölgeleriyle verilen pas.

Mola: Zorunlu veya antrenörün isteğiyle gerçeklesen kısa oyun arası. Bu aralarda antrenörler takıma oyun hakkında taktik verirler, dikkat etmeleri gereken konulara değinirler.

Plase: Topa smaç yerine yavaşça vurulması halidir. Bloğun yanından veya üstünden vurulacağı gibi savunmadaki bir açığa (havuz denir) göndermeyi ifade etmekte kullanılan bir sözcüktür.

Pozisyon Hatası: Servis atılırken veya servis karşılanırken hakem işaretini vermeden oyuncuların yer değiştirmesi halidir ve sayı kaybıyla sonuçlanır.

Ralli: Topun servis vuruşuyla oyuna girdikten ölene kadar olan bölümüne ralli deniyor.

Sarı Kart: Hakemin bir oyuncuyu veya antrenörü uyarmak için gösterdiği kart. Aynı oyuncu veya antrenöre birden fazla sarı kart gösterilmesi halinde oyuncu ya da antrenör diskalifiye edilebilir. Bu kartlar genellikle hakemin kararlarına yapılan itirazlar ya da rakip takıma yönelik hareket ve sözlü ifadeler sonucunda verilir.

Sekiz Saniye Kuralı: Servis atan oyuncunun servisi atması, hakem düdüğünden sonra 8 saniye içinde gerçekleşmezse servis ve sayı karşı takıma verilir.

Set: Voleybol oyununun bölümlerine set deniyor. Karar seti dışında setler 25’de tamamlanır. Setin tamamlanması için en az iki sayı fark gerekir (25 – 23 gibi.) Eğer sette 24 – 24 beraberlik gelmişse set 26’ya uzar. Fark iki sayıya ulaşana kadar böyle devam eder.  

Smaç: Oyuncunun topu rakip yarı alana yüksekten ve sert olarak vurmasına smaç deniyor.

Smaç Plase: Smaç tekniğini kullanarak topa bilekten ve sert olmayan bir şekilde vurma.

Smaç Servis: Servis atışı sırasında topu havaya atıp düşüşe geçtiği sırada sıçrayarak smaç vuruşuyla servis atma yöntemi.

Taktik Servis: Rakibin zayıf yönüne doğru servis kullanmaya taktik servis deniyor.

Üçlü Hücum Turu: Voleybolda, servis sırası pasöre geldiği anda dönüşler sonucunda file önünde 1 smaçör, 1 orta oyuncu ve 1 pasör çaprazı bulunması pozisyonudur. Bu pozisyon takım için en kolay sayı alınan pozisyon olduğu için önemlidir ve iyi değerlendirilmesi gerekir. 

Daha Fazla Ayrıntı İçin:

https://www.tvf.org.tr/_dosyalar/MHGK_Belgeler/2017-2020_resmi_voleybol_oyun_kurallari.pdf