Genellikle Karıştırılan Ekonomik Kavramlar 1

Ödemeler dengesi neyi gösterir?

Ödemeler dengesinde asıl olan milliyet değil yerleşiklik kavramıdır. Bir ülkede bir yıldan fazla devamlı ikamet edenler o ülkede yerleşik sayılır. Yurt içinde yerleşiklerle yurt dışında yerleşiklerin (bunlar T.C. vatandaşı da olabilir) alışverişleri (TL ile olsa bile) ödemeler dengesine girer.

Kayıt dışılık nedir?

Kayıt dışılık çeşitli alanlarda farklı anlamlara gelir. Örneğin vergi açısından kayıt dışılık vergiye tabi bir kazanç veya işlemin vergi dışı bırakılması demektir. İşgücü açısından kayıt dışılık istihdam edilen bir kişinin sosyal güvenlik kaydı dışında bırakılmış olması anlamına gelir. Ekonomi açısından kayıt dışılık GSYH hesaplarında kayıt dışı kalmış bir ekonomik işlemi ifade eder.

Bir malın veya hizmetin üretimiyle arzı aynı şey midir?

Üretim ile arz her zaman aynı şey demek değildir. Her arz bir üretime dayanır ama her üretim arzla sonuçlanmaz. Arz; mal veya hizmetlerin belirli bir piyasada, belirli bir zamanda ve belirli bir fiyattan satışa sunulmasıdır. Bunun için bir üretim yapılmış olması gerekir. Buna karşılık her üretilen mal veya hizmet piyasaya sunulmadığı için arzla sonuçlanmaz. Zeytin ağaçları olan bir çiftçi düşünelim. Zeytinleri toplamış bir bölümünü yemeklik olarak ayırmış bir bölümünü zeytinyağı üretiminde kullanmış olsun. Bu üretimlerden bir bölüm zeytini ve zeytinyağını kendi tüketimi için ayırmış gerisini pazarda satışa sunmuş olsun. Bu durumda zeytinler ve zeytinyağının tamamı üretimdir. Buna karşılık sadece pazarda satışa sunduğu zeytin ve zeytinyağı ekonomik anlamda arzdır. 

Bir mal ya da hizmeti satın almak istemek talep midir?

Ekonomi açısından bir malı satın alma isteği, yeterli satın alma gücüyle desteklenmemişse sadece bir arzudur. Kişinin bu arzusunun ekonomi anlamında talep haline dönüşmesi için o mal veya hizmeti satın alacak kadar parası ya da kredisi olmalıdır. Diyelim ki 2.000 TL fiyatı olan bir saati çok beğendiniz ve almak istiyorsunuz. Eğer cebinizde veya banka hesabınızda ya da kredi imkanlarınız içinde böyle bir paranız varsa o saati alma isteğiniz ekonomi dilindeki talep, böyle bir paranız ya da imkânınız yoksa sokak dilindeki talep olur. 

Konut almak yatırım mıdır?

Ekonomide yatırım teknik ifadesiyle sermaye stokun yapılan ilave demektir. Daha basit şekilde ifade etmek gerekirse üretim miktarında artışa neden olan eylemler yatırımdır. Bir örnek verelim. Ayda 1.000 metre üreten bir tezgâha sahip olan bir üretim birimi eğer ikinci bir tezgâh monte ederek üretimini 2.000 metreye çıkarıyorsa bu bir yatırımdır. Burada fiziksel üretim artışı söz konusu demektir. Ekonomi biliminde yatırım denildiği zaman bu anlaşılır. Bu durumda mesela yeni bir konut yapımı yatırımdır ama mevcut bir konutun bir başkası tarafından satın alınması tüketim harcamasıdır.

Hisse senedi almak yatırım mıdır?

Hisse senedi aldığımızda üretim artışına yol açmıyoruz. Bir şirket hisse senedini ilk ihraç ettiğinde eline geçen imkân ile yatırım yapabilir ve üretim artışı yaratabilir buna karşılık biz ikinci elden hisse senedi satın aldığımızda bu alımımız üretimi etkilemez. Dolayısıyla bu işlem yatırım olarak sınıflandırılmaz. Tasarrufların bu şekilde kullanılışını ekonomide yatırım anlamındaki fiziksel yatırımdan ayırmak için buna mali yatırım ya da plasman deniyor.