Finansal Piyasalara Bakarak Ekonomideki Gidişi Anlamak Her Zaman Mümkün Değildir

Bugünlerde pek çok kişi “ekonomi kötüye gidiyor deniyor ama kur ve faiz düşüyor ne dersiniz?” diye soruyor. Gerçekten de son haftalarda TL değer kazanıyor ve faizler de düşüyor. Borsa endeksi ise pek değişmiyor.

Son bir ayın finansal piyasalardaki görünümü şöyledir: (Üstte solda USD/TL kur grafiği, sağda EURO/TL kur grafiği, altta solda BIST 100 endeksi grafiği, sağda 2 yıllık tahvil faizi grafiği. Kaynak: Bloomberg HT.)

Grafiklerden açıkça görüleceği gibi gerek kurda gerekse faizde düşüş var. Buna karşılık BIST 100 endeksi iniş çıkışlar yaşamış olsa da pek değişmeden kalmış görünüyor. Büyük olasılıkla kur ve faizdeki düşüşler bir süre daha devam edecek. Buna karşılık o süre içinde BIST 100 endeksi bu iniş çıkışlarla devam ederek bu düzeylerde kalmaya devam edecek.

Finans piyasalarını temsile eden bu grafiklere topluca bakarsak olumlu bir gidişi gözlemleyebiliriz. BIST 100 endeksinin bu gidişe tam olarak ayak uyduramamış olmasını da kısmen hisse senedi piyasasının reel ekonomiye daha bağlı bir piyasa olmasıyla açıklayabiliriz.

Ekonomiye daha uzun bir zaman aralığında bakmak gerekiyor. Çünkü finans piyasalarında kısa vade 1 gün ile 1 ay arasındaki dönemi kapsar. Finans piyasalarında 6 ay orta vade, 1 yıl uzun vadedir. Oysa ekonomide kısa vade 1 yıla kadar, orta vade 5 yıla kadar olan süreyi, uzun vade ise 5 yıldan ötesini ifade eder.

Son bir yılın ekonomideki görünümü özetle şöyledir: (Üstte solda önceki yılın aynı ayına göre değişimleri gösteren sanayi üretimi endeksi, sağda işsizlik oranı, altta solda enflasyon grafiği, sağda cari denge grafiği. Kaynak: TÜİK ve TCMB verileri ve kendi hesaplamalarım.)

Üst soldaki grafik sanayi üretimindeki büyük gerilemeyi, üst sağdaki grafik işsizlik oranında yılın ilk dönemindeki düşüşe karşılık sonrasında yaşanan artışı, alt soldaki grafik enflasyon oranlarında (lacivert Yİ-ÜFE ve kırmızı TÜFE) yükselişi ve son aydaki hız kesişi, alt sağdaki grafik ise cari dengede yılın ilk dönemindeki artıştan sonra ortaya çıkan düşüşü gösteriyor.

Görüleceği gibi ekonomideki gidiş finans piyasalarındaki gidişten çok farklı bir görünüm sunuyor. Sanayi üretimi tepe taklak giderken işsizlik ve enflasyon artıyor. Cari açıktaki düşüş ise sanayi üretimindeki düşüş ile birlikte düşünüldüğünde olumlu olmaktan çok olumsuz bir gidişin göstergesi olarak çıkıyor karşımıza. Bu ikisinin ardından ciddi bir büyüme düşüşü gelecek.

Finans piyasaları elbette ekonomideki yansımaları kapsar ama ekonomide olup bitenlerin tam olarak ortaya çıkması zaman alır. Mesela kurlar ve faizler her gün, her an birçok şeyden etkilendiği için sürekli değişim içindedir. Buna karşılık sanayide ne olup bittiğini anlamamız için bir ayın tamamlanması gerekir. Konu büyüme verilerine gelince gecikme çok daha fazla olur. Mesela sanayi üretimindeki bu düşüşün, işsizlikteki artışın ve cari açıktaki düşüşün büyümeye ne kadar etki yaptığını büyüme verisi geç açıklandığı için çok sonra tam olarak algılayabiliyoruz.  

Unutmamak gerekir ki kurun ve faizin aylarca çok yüksek seyretmiş olmasının ekonomi üzerinde yarattığı tahribatın etkisi öyle kolay kolay geçmez.