Mezun Olunca Ne Yapacağınıza Karar Verin Bölüm Seçiminizi Ona Göre Yapın

Sorun ne?

Günün popüler sorusu üniversitede hangi bölümü seçeyim sorusu. Doğal olarak bu soruyu bana soranlar iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin bölümleri arasındaki tercihi soruyorlar. Bu konuda daha önce birkaç yazı yazmıştım. Aynı şeyi yine yazmamak için bunlardan birisini hatırlatmakla yetineceğim. http://www.mahfiegilmez.com/2014/07/iibfde-bolum-secimi.html.

Hangi bölümü seçmeniz daha uygun olur sorusunun yanıtı bu yazımda var. Elbette ki bu benim görüşümü yansıtıyor. Hangi üniversite iyidir sorusunun yanıtını vermek ise kolay değil. Bazen bir tek hoca bütün yaşamınızı etkileyecek kadar önemli katkı yapabilir. Onun için burada kesin bir şey söylemek kolay değil. En kestirme yol; sizin puanınızla gidilebilecek en yüksek puanlı olan üniversiteye gitmektir. Ama bunun yanında o üniversitenin bulunduğu kentin sizin durumunuza uygunluğu, yurt olanakları, burs olanakları vb de önemli unsurlar.

Üniversite ve bölüm seçerken ileride ne yapacağınıza karar vermeniz de çok önemli. Hatta bana sorarsanız seçimde en önemli konu o.

Önce ne yapmak istediğinize karar verin

Bana en çok sorulan sorulardan birisi şöyle: “Mezun olmak üzereyim (ya da mezun oldum) ne yapayım?” Tabii bunun devamı olan birçok soru da var: “Yüksek lisans mı yapayım (yapacaksam hangi alanda yapayım) yoksa sınavlara mı hazırlanayım?” “Kamu kesimine mi yöneleyim özel kesimde bir şirkete mi gireyim?” “Bankaya girmek mi iyidir reel sektör şirketlerine mi?” Daha birçok farklı soru da var ama burada keselim.

Ben Mülkiye’de okurken kafamda şekillenen iki hedef vardı: Asistan kalmak (şimdiki karşılığı araştırma görevliliği) yani akademisyenlik veya Maliye Müfettişi olmak. İkisi farklı hedeflerdi. Yani ikisi için daha farklı çalışma biçimlerinde yoğunlaşmak gerekiyordu. Akademisyenlik için ekonomi - matematik ağırlıklı bir yönelme daha uygun iken Maliye Müfettişliği için ekonomi - maliye – muhasebe – hukuk ağırlıklı bir yönelme gerekiyordu. Seçimlik dersleri bu yönelişe göre almak ve tatillerde eksik olan bilgileri bu çerçevede tamamlamak gerekiyordu. Ama ben ders seçme aşamasına geldiğimizde yani üçüncü sınıfta henüz bu iki meslek arasında tercih yapamamıştım. O nedenle bütün yükünü göze alarak her ikisinin de sınavlarına girebilecek düzeyde bu alanların tümüne yönelmeyi seçtim. Seçemediğim dersleri de kendim çalıştım. Benim okuduğum yıllarda Mülkiye’de ilk iki yıl ortak dersler okunuyor üçüncü sınıfta bölümler ayrılıyordu. Ben iktisat ve maliye bölümüne gittim. Bugün ekonomi (ya da iktisat) bölümüyle maliye bölümünde okutulanları biz birlikte okuduk. Yani bugünkü tanımla ÇAP yaptık. Hatta ilk iki yılda okuduğumuz hukuk ve siyaset bilimi dersleriyle DAP (dört anadal programı) yapmış olduk. Dolayısıyla bazı ek çalışmalarla ben mezun olduğumda ikisine de hazırdım. Tabii bu kadar hazırlıkla özel kesimde çalışmaya da hazırdım ama tercihim o değildi. Benim mezun olduğum yıl okulda asistan kalabilmek için doktora derecesi almış olmak koşulu getirilince (bu koşul sadece bir yıl uygulandı) benim için seçenek olarak Maliye Müfettişliği kaldı. Ben de onun sınava girdim ve kazandım.

Buraya kadar şunu anlatmaya çalıştım. Son sınıfa geldiğinizde, mezun olduktan sonra ne yapacağınıza yanıt bulmak için biraz geç kalmış olsanız da aynı soruyu mezun olduktan sonra soranlara göre daha iyi durumdasınız demektir. Yani bu tür planlamaları çok daha erken yapıp ona göre yönelmeniz gerekir.   

Yükseköğrenim ve sonrası

Aşağıdaki tablodaki ilk sıra üniversitede okuduğunuz lisans bölümünü gösteriyor. İkinci sütun kamu kesimine gitmeyi planlıyorsanız diğer bölümlerden öğrenmeniz gereken disiplinleri, üçüncü sütun özel kesim şirketlerinde (finans kuruluşları ya da reel kesim kuruluşları)  çalışmayı planlıyorsanız öğrenmeniz gereken disiplinleri gösteriyor. Son sütunda ise akademik kariyer yapmak isteyenlerin hangi alanda yüksek lisans yapmasının daha uygun olacağı yer alıyor.

Bu tabloyu mutlak bir seçenek olarak algılamamanızı sadece benim görüşlerimi yansıtan bir tavsiye tablosu olarak görmenizi özellikle rica ediyorum. Yüksek lisans yapmak isteyen herkes kendi arzusuna, eğilimlerine ve ilgisine göre seçeceği alanda yüksek lisans yapmalı. İlk kural budur.

Bu tablonun son sütunu aynı zamanda ilk sütundaki gibi bir lisans eğitimi almış olanların yüksek lisansta eğer akademik kariyer yapmayacaklarsa yapmaları gereken seçimleri de gösteriyor. Akademik kariyer yapacak olanların lisans alanlarında yüksek lisans yapması en doğru tercih olacaktır.

Bölüm	Kamu Kesimi	Özel Sektör	Akademi
Ekonomi	Hukuk, Muhasebe	Finans, İşletme, Muhasebe	Ekonomi, Maliye
İşletme	Ekonomi, Maliye, Hukuk	Finans, Ekonomi	İşletme, Finans
Maliye	Ekonomi, Muhasebe	Finans, İşletme, Muhasebe	Maliye, Ekonomi
Finans	Ekonomi, Maliye, Hukuk	Ekonomi, İşletme	Finans
Çalışma Ekonomisi	Ekonomi, Maliye, Muhasebe	Finans, İşletme, Muhasebe	Ekonomi, Maliye
Hukuk	Ekonomi, Maliye, Muhasebe	Finans, İşletme, Muhasebe	Hukuk
Bankacılık Sigortacılık	Ekonomi, Maliye, Muhasebe	Finans, İşletme, Muhasebe	Bankacılık, Sigortacılık
Ticaret ve Lojistik	Ekonomi, Maliye, Finans	Finans, İşletme, Muhasebe	İşletme, Ticaret ve Lojistik

Tekrar söylemekte yarar var: Bu tablo sadece benim önerilerimi içeriyor.

Mesela hukuk fakültesi mezunu olan bir kişi eğer bir bankanın hukuk departmanında icra dosyalarına bakacaksa ve oradan öteye gitmeyi, farklı departmanlarda çalışmayı düşünmüyorsa o zaman finans, işletme çalışması gerekmeyebilir. Ama sanırım muhasebe çalışmasında yarar olacaktır çünkü icra uygulamasında şirketlerin finansal tabloları ne yapılacağına yardımcı olur.

Ekonomi okumuş bir kişi akademisyenlikte genellikle ekonomi veya maliye dalını tercih eder. O zaman yüksek lisansı bu bilgilerini derinleştirmek ve ileride ekonomi alanında bir konuda doktora tezi yazmak üzere çalışmasında yarar olacaktır. Bu aşamada yüksek lisansta diyelim ki ekonomi politikası üzerinde yoğunlaşmışsa doktorada ekonomi teorisine yönelmek ufku genişletmek açısından yararlı olur.

Lisans düzeyinde işletme okumuş kişi genellikle işletmecilikle ilgili bilgileri almış olur. Ekonomiyle ve özellikle kamu maliyesiyle ve hukukun bazı dallarındaki eksiklerini tamamlayarak kendisini sınavlara hazırlayabilir.

Maliye okumuş bir kişi birçok alanda hukuk bilgisi aldığı için ekonomi alanındaki eksiklerini gidererek ve muhasebe çalışarak sınavlara hazırlanmalıdır. Özel kesim kuruluşlarında çalışmaya niyetliyse o zaman finans, işletme ve muhasebe üzerine eğilmelidir. Akademisyenliğe niyetliyse kendi dalında kalması doğru bir tercih olabilir. Yüksek lisansını teori üzerinde yoğunlaşarak yapıyorsa doktorasını maliye politikasında çalışmaya ayırabilir.

Çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri daha özel bir alandır. O nedenle ekonomi, maliye, işletme ve muhasebe gibi alanlarda kişinin kendini yetiştirmesi gerekebilir.

Hukuk mezunu olup da kamu kesiminde veya özel kesimde avukatlık yapacak olanlarla akademisyen olmayı planlayanların hukuk dışında fazlaca bir zahmete girmesi gerekmiyor. Buna karşılık hukuk mezunu olup da kamu kesiminde veya özel kesimde yöneticilik pozisyonlarını hedefleyenlerin hukuk bilgisinin yanına ekonomi, maliye, muhasebe, gerekiyorsa finans bilgilerini katmalarında büyük yarar var.

Bankacılık, sigortacılık okumuş olanların ekonomi, maliye, finans ve muhasebe alanlarında kendilerini yetiştirmeleri gerekli görünüyor. Burada kastettiğim şey bu derslerle ilgili okuduklarıyla yetinmeyip daha üst düzey uzmanlığa çıkabilmek. Mesela kamu kesimi sınavlarında ekonomiye giriş dersi ve mikroekonomi dersi almış olmak ekonomi bilgisi için yeterli olmayabilir.

Ticaret ve lojistik bölümü de özel bir alan. Bu bölümü bitirenlerin de ekonomi, maliye, finans, muhasebe alanlarında takviye yapmaları şart.

Son bir hatırlatma

Carpe diem iyi bir felsefedir. Ama yalnızca babası zengin olanlar için.