Maliye Müfettişi

1972 yılında Maliye Müfettiş Muavinliğine atandığımda eski Maliye Müfettişlerinden Cahit Kayra Maliye Tetkik Kurulu Başkanı idi. 

Mülkiye’den mezun olduğumuzda kızlı erkekli bir grup arkadaş sınavlarına girmeyi planladığımız çeşitli devlet kurumlarından sınavlarla ilgili broşür toplamaya, bilgi derlemeye başladık. Nasıl bir gelecek bizi bekliyor, sınavlarda ne gibi konular var, yurtdışı eğitim imkanı tanınıyor mu, ücret nasıl gibi sorularımıza yanıt arıyorduk. O tarihte bilgisayar ve internet olmadığı için bu bilgileri beş dakikada derlemek yerine kurumlara gitmek zorundaydık. Sıra Maliye Teftiş Kurulu’na gelince kızları almadıklarını öğrendik. Aramızda bulunan kız arkadaşlar bu işe çok tepki gösterdi. Bize kurul hakkında bilgi veren kalem memuruna Anayasa’ya aykırılıktan, kadın erkek eşitsizliğine kadar verip veriştirdiler. Bu gürültüyü duyarak dışarı çıkan Teftiş Kurulu Başkanı (sonradan Adnan Erdaş olduğunu öğrendim) ne olduğunu öğrendikten sonra bizi odasına davet etti. Ve bize kızları niçin almadıklarını anlattı. Bazı teftiş yerlerine katır sırtında gidilmesinin gerektiği, bazı yerlerde otel olmadığı için hükümet binasında yatak kurup yatmak zorunda kalınacağı gibi örnekler verdi. Hiçbirimiz bu anlatılanlarla ikna olmamıştık. 20. yüzyılın son çeyreğinde katır sırtında gidilen, oteli ya da han odası bulunmayan yer mi olur diye birbirimize sorular sormuştuk.      

Cahit Kayra’nın Tarihçi Kitabevi yayınları arasından çıkan Sümbül Dağı’nın Karları kitabını okuyunca yıllardır çözemediğim bu soruların yanıtını buldum. Kayra, bu kitabında 1946 yılında yaptığı Hakkari turnesini anlatıyor. Anlattıklarını okudukça insanın inanası gelmiyor. Katır sırtında yolculuklar mı istersiniz, attan düşen insanlar mı istersiniz, eşkıyanın yol kesmesi mi istersiniz, kendi yatağını ta İstanbul’dan turne yerine taşımak mı istersiniz, ne isterseniz var. Jules Verne öyküleri gibi fantastik maceralar anlatıyor Kayra kitabında. Adeta teftiş turnesine değil Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi’ndeki orta dünyaya gider gibi gidiliyormuş o zamanlar turneye.

Bizimle görüşen Maliye Teftiş Kurulu Başkanı Adnan Erdaş da bu deneyimleri yaşamış bir kişiydi. Dolayısıyla o zaman anlamakta güçlük çektiğim örneklerinin o dönemler için doğru olduğunu Kayra’nın kitabını okuyunca anladım.

Kayra’nın kitabını okuyunca bir başka şeyi daha anladım. Türkiye, ulaşıma çoğunlukla kapalı, bir üretim faaliyeti olmayan, sürekli devletin eline bakan bir yapıdan bugünkü yapısına gelmiş. Günümüzde bazen hafife aldığımız hatta küçük gördüğümüz bu gelişme, müthiş bir çabayı gösteriyor. Kayra’nın anlattığı 1946 Türkiye’sinden 70 yıl sonra bugünün Türkiye’sine gelmek gerçekten büyük iş. 7 - 8 araç değiştirerek ve sonunda katır sırtında gidilen yerlere artık uçakla birkaç saat içinde ulaşmak mümkün oluyor.    

Bugün artık ne Maliye Teftiş Kurulu var ne de Maliye Müfettişleri. Türkiye, birçok alanda büyük atılımları başardı belki ama 1879 yılında kurulmuş olan bu kurumu yaşatmayı ve o kurumun hafıza birikimini korumayı başaramadı.

Maliye Teftiş Kurulu'nun kapatılması üzerine Radikal'de yazdığım yazı:

http://www.radikal.com.tr/yazarlar/mahfi_egilmez/ustu_kalsin-1056588