KENDİME YAZILAR

Kralın soytarısı (İngilizcesi court jester veya king’s fool) ortaçağda kralı eğlendirmek için onun yanında bulunan kişiye verilen addır. Geçmişi ne kadar eskiye gidiyor bilmiyorum ama gezgin göstericilik, eğlendiricilik işinin ilk örneklerinin insanın yerleşik düzene geçişi ve tarım yapmaya başlamasıyla birlikte ortaya çıktığını sanıyorum. Bu meslek, yerleşik düzenle birlikte gelen "artık zaman" çerçevesinde sanata yönelik faaliyetlerin ortaya çıkması kapsamında doğmuş olsa gerek. İşin resmileşmesi ise esas olarak ortaçağda gerçekleşmiş görünüyor.

Devalüasyon ve paranın değer kaybı Devalüasyon sabit kur rejiminde para otoritesinin aldığı karara dayalı olarak paranın yabancı paralar karşısında değerinin düşürülmesidir. Dalgalı kur rejiminde ülke parasının yabancı paralara karşı değer kaybına devalüasyon değil “paranın yabancı paralara karşı değer kaybı” ya da sadece “paranın değer kaybı” (ingilizcesi currency depreciation) deniyor.

Fed açıklamasının etkisi Bir türlü sıkıntılı bir hafta geride kaldı diyemiyoruz. Her geride kalan sıkıntılı hafta yerini yeni bir sıkıntılı haftaya bırakıyor. Fed'in ilk açıklamasından bu yana hava hep böyle gitti. Ardından Fed açıklamaları geldikçe işin ciddiyeti daha fazla ortaya çıktı ve etki de arttı. Haftaya 73 binlere gerilemiş borsa endeksi, 1,94'ün üzerine çıkmış dolar kuru, 2,55'e dayanmış Euro kuru ve yüzde 8’i geçmiş bulunan gösterge faiz ile başladık. Bir zamanlar kriz göstergesi olarak kabul edilecek bu görünüm bugün yalnızca sıkıntı olarak anılıyor olsa bile eğilimin böyle sürmesi halinde sıkıntının ötesini konuşmaya başlayacağımız açıktır.  

Olayların gelişimi Olaylar Gezi Parkı’na eskiden orada var olan ve sonradan yıkılan Topçu Kışlası’nın yeniden inşa edileceği ve bu kışlanın bir AVM olarak işletileceği bilgisinin yayılmasıyla başladı. Bu bilginin yayılmasının ardından Taksim Dayanışma Platformu adı altında örgütlenen insanların bir süredir Gezi Parkı’nda başlattığı oturma eylemine katılımlar oldu. Gezi Parkı’ndan bazı ağaçların kesilmesi işlemi başlayınca eylem boyut değiştirdi ve yaygınlaştı. Polisin sert müdahalesiyle hızla gelişen olaylar Gezi Parkı direnişinden Taksim direnişine ve oradan Türkiye’nin çeşitli kentlerine yayılan direnişlere dönüştü.

Beklentilerin oluşması Bir olayla ilgili bitmiş, tamamlanmış bir sonuç söz konusuysa buna gerçekleşme diyoruz. Örneğin yılsonunda enflasyon % 5 olarak çıkmışsa bu gerçekleşmiş enflasyondur. Eğer bir olayla ilgili henüz gerçekleşmemiş bir bekleyişimiz varsa buna da beklenti diyoruz. Örneğin yılın ortasında eldeki verilere bakarak yılsonu enflasyonunu % 7 olarak gerçekleşmesini beklememiz halinde ortaya çıkan oran bizim beklentimizdir. Ekonomik değişkenlerdeki ileriye dönük beklentiler geçmiş deneyimler ve ekonomik yapıdan (tüketim ve yatırım eğilimleri gibi) önemli ölçüde etkilenir.

Diyelim ki Hazine’nin tahvil ihalesine girdiniz ve bir yıl vadeli % 5 faizli bir tahvil aldınız. Yılsonunda 100 TL’lik tahvili Hazine’ye götürdüğünüzde karşılığında 105 TL alacaksınız. Bu tahvilin ikincil piyasadaki faizinin de aynı olduğunu varsayalım. Bu durumda bu tahvili aldığınız gün ikincil piyasada başkasına satsanız fiyatı yine 100 TL olur. Siz tahvili satamadan aynı gün içinde olağanüstü bir olay olduğunu ve faizlerin % 7’ye yükseldiğini varsayalım. Bu durumda sizin tahvilinizin değeri artık 100 TL etmez. Çünkü Hazine’nin yeni çıkaracağı tahvil artık yılsonunda 107 TL ederken sizin tahviliniz 105 TL edecektir. Bu durumda siz bu tahvili ikincil piyasada 100 TL’ye satamazsınız. Daha ucuza satmanız gerekir ki alan da %7 faiz kazanabilsin. Aksi takdirde sizin 105 TL edecek tahvilinizi alacağına gidip Hazine’nin % 7 faizli tahvilini satın alır. Bu durumda eski fiyatla tahvil satın almış olduğunuz için zarar edersiniz. Tahvili vadesinden önce ikincil piyasada satmayıp vade sonuna k...

Gezi direnişi İngilizce’ye bir kelime hediye etti: Çapuling (İngilizce okunuşu chapulling.) Kelime Türkçe’deki çapulculuk kelimesinin İngilizceye uyarlanmış halini gösteriyor. Çapulcu, aslında başkasının malını alan, yağma, talan eden kimse, talancı, yağmacı, bunun fiil hali olan çapulculuk ise yağmalama, talan etme olarak tanımlanıyor. Gezi Parkı eylemleri sırasında Başbakan, direnişçilere “3 – 5 çapulcu” deyince Beyoğlu’ndaki bir binanın üzerine birisi “Everyday I’m çapuling” yazdı (Türkçesi: Hergün çapulculuk yapıyorum) ve çapuling yeni bir anlam kazandı. Bu yeni haliyle kelime “demokrasiyi savunmak, çoğunluğun azınlığa tahakkümüne karşı direnmek” oldu çıktı.      

Haftaya başlarken kısa bir özet Geçtiğimiz iki haftada küresel sisteme karışık bir görünüm egemendi. Fed başkanı Bernanke’nin, tahvil alım programını Eylül ayından başlayarak azaltabileceklerini söylemesinden sonra küresel sistemin tümünde görünüm değişmeye başladı. Aslında değişimim ilk belirtileri bu açıklamadan bir süre önce böyle bir açıklama gelebileceği düşüncesiyle başlamıştı zaten. Bernanke’nin açıklaması bu değişlimi hızlandırdı. Borsalar düşmeye, faizler yükselmeye, Dolar diğer para birimlerine karşı değer kazanmaya başladı. “Piyasaya sürülmüş bu kadar fazla Dolar varken bu para biriminin nasıl değer kazanmaya başladığı” yolunda sorulacak sorunun mantıklı tek yanıtı “insanların bu açıklamadan sonra Fed’in çıkış için uygulanabilir bir planı olduğunu düşünmeleridir” şeklinde verilebilir.