KENDİME YAZILAR

Bir ülkenin ihracatını ve ithalatını etkileyen birçok etken var. Kur, bunlardan birisi ve belki de en önemlisidir. Kurun yanında ihraç mallarının ve ithal mallarının fiyat esnekliği önemlidir. Örneğin ihraç ettiğimiz malın petrol olduğunu düşünelim. Petrol ithalatçı açısından hayati bir önem taşır. Yani petrol ithal etmemek kolay bir iş değildir. Dolayısıyla petrol fiyatı ne kadar artarsa artsın petrole sahip olmayan ülkeler bunu ithal edeceklerdir. Eğer kurun tek belirleyici olduğunu varsayarak bir analiz yapmaya yönelirsek ihracat ve ithalatın normal arz ve talep ilişkisinden bir farkı kalmaz. Aşağıdaki şekilde Türkiye ile ABD’nin dışticaret ilişkisi gösterilmektedir. Şekilde dikey eksende TL ile USD arasındaki kur ilişkisi, yatay eksende Türkiye ile ABD arasındaki ihracat ve ithalat miktarları gösterilmektedir.  Türkiye’nin ihracatını gösteren eğri soldan sağa doğru yükselen bir eğim içindedir. Çünkü TL USD’ye karşı değer kaybettikçe ihracattan elde edilecek T...

Çoğu insan için fiyat ve ücretlerin değilse bile faiz ve kurun belirlenmesi çözülmemiş bir sorun olarak durur. Piyasa mekanizması gizemli bir mekanizma olarak görünür. Oysa işin temeli çok basittir. Emeği, dövizi ve parayı birer mal, bunlardan bir birim almak için ödenecek karşılığı da (ücret, kur, faiz) o malın bedeli (fiyat ile aynı kavram) olarak kabul ettiğimiz anda çözüme ulaşırız. Mal piyasasında denge Arz, malın piyasada belirli bir fiyattan satılmak için sunulan miktarı, talep ise o maldan o fiyattan satın alınmak istenen miktarı gösterir. Malın fiyatı arttığında o maldan satılmak istenen miktar (arz) artar, satın alınmak istenen miktar (talep) düşer, tersine olur da malın fiyatı düşerse bu kez satılmak istenen miktar (arz) düşer, satın alınmak istenen miktar (talep) artar. Hiç kuşkusuz bu anlatılanlar normal mallar için geçerli bir durumdur. Bazı mallar ve bazı özel koşullarda terslikler olabilir. Normal koşullarda bir malın fiyatı arz ve talebin kesiştiği yerde ol...

Aşağıda iki grafik sunuyorum. İlki ekonomi tarihçisi Angus Maddison’un hesaplamalarına göre 1500 yılından 2050 yılına giderken kıtaların ekonomik güçlerindeki değişimi gösteriyor. İkincisi ise UNDP’nin 2013 yılı İnsani Gelişme Raporunun ana teması olan güneyin yükselişini ortaya koyuyor. İlk grafikte 1500’lü yıllarda Asya kıtasının öteki kıtalara açık ara üstünlüğü hemen göze çarpıyor. Onu Avrupa kıtası izliyor, Amerika kıtası ise o yıllarda Afrika’nın bile gerisinde görünüyor (değerler için bkz: http://www.ggdc.net/MADDISON/oriindex.htm .) 1900’lerin başlarında görünüm değişiyor. Bu kez Amerika kıtası öne geçmiş, Avrupa yükselmiş, Asya kıtası ise gerilemiş durumda. 1970’lerde Amerika’daki yükselişe karşılık Avrupa kıtasının gerilemesi söz konusu olmuş. 2009 yılı güçlerin yer değiştirmesi, açısından adeta bir kırılma noktası gibi görünüyor. Amerika, Avrupa ve Asya’nın ekonomik güçleri eşitlenmiş. Bu eğilimin sürmesi halinde 2050 yılında Asya kıtası küresel sistemi...

Mal ve hizmet piyasasında denge Dışa kapalı bir ekonomide mal ve hizmet piyasasında denge şöyle bir denklemle ifade edilebilir:             S(Y) + T = I(r) + G                                                 Gelirin bir fonksiyonu olan gönüllü tasarruflar S(Y) ile zorunlu tasarruf niteliğindeki vergilerin (T) toplamı faizin bir fonksiyonu olan yatırımlar I(r) ile kamu harcamalarının (G) toplamına eşittir.             Şimdi bu denklemi şekil üzerinde gösterelim.  Gelir (Y) arttıkça onun bir fonksiyonu olan tasarruflar ve ithalat artar, faiz (r) düştükçe onun bir fonksiyonu olan yatırımlar artar. Kamu gelirleri (T), kamu giderleri (G) ve ihracat gelirden ve faizden bağımsızdır. Bu durumda IS (yani yatırım tasarruf eğrisi) sol...

Bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme net hata ve noksan adı veriliyor. Ödemeler dengesinde dört ana hesap yer alır: (1)    Cari İşlemler Dengesi (ihracat + hizmet gelirleri + diğer gelirler – ithalat – hizmet giderleri – diğer giderler) (2)    Sermaye hesabı (göçmen transferleri + üretilmeyen ve finansal olmayan varlıklar) (3)    Finans Hesabı (doğrudan yatırımlar + portföy yatırımları + diğer yatırımlar)   (4)    Rezerv Varlıklar (Resmi döviz rezervlerindeki artış ya da azalışlar ve IMF’ye yapılan ödemeler ya da IMF’den alınan krediler) Bu dört denge de artı veya eksi işaret taşıyabilir. Bilanço mantığı gereği bu dört dengenin toplamının sıfıra eşit olması gerekir. +/- Cari İşlemler Dengesi +/- Sermaye Hesabı +/- Finans Hesabı +/- Rezerv Varlıklar = 0 (1 numaralı ...

2012 yılının ikinci yarısındayız. Japonya 20 yıldan bu yana krizin içinde. Bazı yıllarda cıkacakmış gibi oluyor ama bir türlü o girdiği durgunluktan sıyrılıp çıkamıyor. 2006 yılında ABD’de başlayan subprime mortgage krizi 2008’de Lehman Brothers kriziyle zirveye ulaştı. ABD, krizden çıkacak derken 2010 yılından başlayarak Avrupa krize girdi. Avrupa krizden çıkamadığı gibi koşullar giderek ağırlaşıyor. Gelişme yolundaki ülkelerin en büyük GSYH’ya sahip olan iki üyesi Çin ve Hindistan durgunluğa girme aşamasında görünüyor. Birbirine bu kadar entegre hale gelmiş bir küresel sistemde krizin bulaşıcılığını önlemek neredeyse imkansız gibi. Türkiye ekonomisi 2001 yılında krize girdi. Küresel sistemin yükseliş dönemiydi. Likidite bol ve risk alma arzusu yaygındı. IMF, kriz öncesi ve sonrasında Türkiye’ye 45 milyar dolar dolayında destek verdi. Türkiye bu desteği kullanarak, IMF programını tavizsiz uygulayarak ve küresel sistemin büyüme döneminde olmasından yararlanarak krizden hızla çıkm...

Ölçümde kullanılan yöntem ve ülkelerin sıralanması Birleşmiş Milletler her yıl bir İnsani Gelişme Raporu (Human Development Report) yayınlıyor. Geçtiğimiz günlerde 2012 yılına ilişkin rapor yayınlandı. İnsani gelişme düzeyini belirlemek için 14 istatistik tabloya dayalı olarak belirlemeler yapılıyor. Bu veriler; kadın erkek eşitliği ölçümünden gelir dağılımı eşitsizliğine (Gini katsayısı), eğitimden sosyal bütünleşmeye, mal ve hizmetlerin uluslararası ticarete konu olmasından uluslar arası sermaye ve göçmen akımlarına, inovasyon ve teknolojiden çevreye, sağlıktan kaynak kullanımı üzerindeki etkiye kadar yayılan bir alanı kapsıyor. İnsani gelişme sıralaması bu çeşitli verilerin bir arada ele alınmasıyla ortaya çıkıyor.   İnsani gelişme endeksleri karşılaştırmasına 187 ülke dahil ediliyor. Bunların 47 adedi en üst derecede, 47 adedi yüksek derecede, 47 adedi orta derece, 46 adedi de düşük derecede insani gelişme derecesine sahip ülke olarak belirlenmiş bulunuyor. İnsa...

Biraz basit aritmetik Ekonomide GSYH’yı (Y), harcamalar yönünden yazarsak şu denklemi kullanırız: Y = C + I + G + NX Burada Y GSYH’yı, C özel tüketim harcamalarını, I özel yatırım harcamalarını, G kamu kesimi toplam harcamalarını, NX ise ekonominin dış dünya ile olan alış verişinin özeti olan cari dengeyi gösteriyor (NX’i; X – M olarak da göstermek mümkün.) Ekonominin bütününe gelirin kullanımı açısından işe yukarıdaki GSYH denklemi üzerinde bazı değişiklikler yaparak başlayalım. Y = C + I + G + NX               (1) İki taraftan da C + I + G’yi çıkarırsak denklem şu hali alır: Y – C – I – G = NX                (2)                   GSYH’dan harcamaları çıkarırsak geriye tasarruflar kalır: Y – C – G = S Yani iç tasarruflar GSYH’dan özel...