KENDİME YAZILAR

Evde eski dergileri karıştırırken aralarında bir marketin 2017 yılı Mart ayına ilişkin fiyat broşürünü buldum (yazının altında paylaşıyorum.) Sonra aynı marketin internet sayfasına girerek aynı ürünlerin bugünkü fiyatlarını çıkardım ve bu iki fiyat setini karşılaştırdım.  Not: (1) Market adını ve ürün markalarını yazmıyorum. Bütün ürün fiyatları her iki yılda da aynı marketten alınmıştır. (2) Farklı markalara ait fiyatlar farklı olabilir. Farklı marketlerde aynı ürünlere ait fiyatlar farklı olabilir.  

Bazı okurlar bugünkü asgari ücreti 2000 yılındaki asgari ücretle karşılaştırarak dolar bazında ciddi artış olduğunu ve bugünkü durumun çok daha iyi olduğunu öne sürüyor. Bunun doğru olup olmadığını anlamak için bu iki yıla ilişkin asgari ücrete bakmak yeterli değil. Bu yıllarda üç kişilik bir çekirdek ailenin asgari giderlerine de bakmak gerekiyor. 2000 yılına ilişkin verileri derlemek ne yazık ki kolay değil o nedenle verileri derlemek için yapay zekâdan yararlandım. Türk Lirasıyla karşılaştırma enflasyonun yüksekliği ve kur nedeniyle çok anlamlı olmadığı için karşılaştırmayı dolar bazında yaptım. Buna göre ortaya çıkan tablo aşağıdadır. Bu tablo hazırlanırken asgari ücretli ailenin herhangi bir lüks harcamasının, tatil harcamasının, dışarıda yemek harcamasının, sağlık, eğitim, giyim harcamasının bulunmadığı varsayılmıştır.    Bu karşılaştırma bize şunları gösteriyor: (1) Asgari ücret dolar olarak hesaplandığında 2025’de 2000’e göre daha yüksek. Bunu asgari ücreti kişi başına...

Asgari Ücreti Hesaplamaya Esas Olan Veriler: 2025 yılı ortalama enflasyonu (TÜİK, TÜFE ya da manşet enflasyon hesaplamasına göre) yüzde 35,91 olarak hesaplandı. Yine TÜİK manşet enflasyon yılsonu enflasyon oranı yüzde 30 olarak tahmin ediliyor. Aralık ayında hesaplanan kira artış oranı yüzde 35,91. Buna göre kira süresi Aralık ayında dolan kiracılara 2026 yılı için yüzde 35,91 kira artışı yapılabilecek. TÜRK-İŞ’in hesabına göre Kasım 2025 itibarıyla açlık sınırı (4 kişilik bir aile için) 29.828 lira olarak belirlendi. Aralık aynı da katarsak bu sınır tahminen 30.500 lira olacak. 2025 yılı başında asgari ücret (net) 22.104 lira olarak belirlenmişti. 2026 yılı için asgari ücret 28.075 lira olarak açıklandı. BETAM (Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi) araştırmasına göre Türkiye genelinde konut kira bedeli m2 için 240,5 liradır. 4 kişilik asgari ücretli bir ailenin 60 m2 bir konutta oturduğunu varsayarsak kirası 14.430 lira olarak ortaya çıkar. ...

2025 yılının sonuna geldik. Bu yıl Türkiye açısından nasıl geçti, başarılı mıydı başarısız mı? Bu soruyu üç gruba göre yanıtlamak gerekir: (Ekonomik durum, sosyal göstergeler ve siyasal durum. Siyasal durumu değerlendirmeyi uzmanlarına bırakarak ekonomik ve sosyal durumu değerlendirmeye çalışalım. Bu değerlendirmenin resmi veriler esas alınarak yapıldığını vurgulamakta yarar var. Türkiye ekonomisinde 2025 yılında gelinen durumun başarılı olup olmadığını anlamak için başlıca ekonomik göstergeleri 2024 yılı sonuçlarıyla karşılaştırmamız gerekir. Aşağıdaki tablo bu karşılaştırmayı yapmak amacıyla hazırlandı. Tabloda 2024 kesin verileri TÜİK’in ulusal hesap göstergeleri, TÜFE göstergeleri, işsizlik oranı raporları, ENAG’ın e-TÜFE göstergeleri, TCMB’nin ödemeler dengesi verileri, bilanço verileri, parasal gösterge tabloları, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın bütçe raporları ve borç raporlarındaki veriler kullanılarak hazırlandı. 2025 yılına ilişkin yılsonu tahmin verilerinden GSYH tahminleri...

Bir numaralı rezerv para konumunda bulunan [i] ve bu konumuyla dünya parası olarak kabul gören ABD doları, son yıllarda iki yönlü kayıp yaşıyor: Maddi kayıp ve itibar kaybı. Maddi kaybı doların diğer para birimleriyle olan ilişkisiyle karşımıza geliyor: Dolar diğer paralara karşı değer kaybediyor. Örneğin ABD’nin en fazla ticaret ilişkisi içinde olduğu 6 ülke parasına karşı (euro, pound sterlin, yen, Kanada doları, İsviçre frangı ve İsveç kronu) oluşturulmuş olan Dolar Endeksi (DXY) 13 Ocak 2025’de 109,6 idi. [ii] Endeks bugün 98,3 düzeyinde bulunuyor. Doların bu paralara karşı bir yıldan kısa bir sürede yaşadığı değer kaybı yüzde 10,3 dolayında bulunuyor. Doların değeri konusunda bakılabilecek bir başka karşılaştırma ikinci rezerv para kabul edilen euro karşısındaki durumudur. Euro/Dolar paritesi 13 Ocak 2025’de 1,0245 idi. Bugün parite 1,1751. Doların euroya karşı bir yıldan kısa sürede yaşadığı değer kaybı yüzde 13’e yakın. Geçmişte de benzer değer kayıpları yaşandı ama bunlar k...

GSYH 2002 yılının sonunda 238 milyar dolardı, 2024 sonunda 1.358 milyar dolara ulaştı. Aynı şekilde 2002 sonunda 3.616 dolar olan kişi başına gelir 2024 sonunda 15.325 dolara yükseldi. Demek ki 2002 yılına göre dolar cinsinden GSYH 5,7 kat, kişi başına gelir de 4,2 kat artmış.  Verilere ilk bakışta son 22 yılda önemli bir ekonomik başarı yakalanmış gibi görünüyor. İktisatçı olmayanlar ya da “bu nasıl oldu” sorusunu merak etmeyenler için bu başarıya bakıp geçmek, hatta mutlu olmak mümkündür. İktisatçılar ve bunun nasıl olduğunu merak edenler bu görünümün ardında neler olduğuna bakarlar ve bu başarının ne pahasına gerçekleştiğini araştırmaya başlarlar. Bu tür bir araştırmada yapılacak ilk şey “büyümeyi destekleyecek güçlerde bu dönemde eskisine göre bir değişiklik var mı yok mu” sorusuna yanıt aramaktır. Bu güçler neler olabilir? Bu sorunun yanıtı ülkelerin durumuna göre değişir. Türkiye özelinde borçlanma, özelleştirme ve kur düzeyi en önemli güçler olarak öne çıkıyor. O halde onl...

Ne kadar yazıp çizip anlatsak da bazı arkadaşlar ısrarla sormaya devam ediyor: “Hocam AVM’ler, kafeler, restoranlar dolu, pahalı cep telefonlarını, saatleri, parfümleri, kılık kıyafeti insanlar kapış kapış alıyor, nerede kriz?” Gülüyorum “işte tam da orada” diyorum. Anlamıyorlar tabii, arkamdan beni bu sorularıyla alt etmiş olduklarını düşünerek kıs kıs gülüyorlar muhtemelen.   Ruj etkisi (lipstick effect) ekonomik kriz hallerinde tüketicilerin nispeten düşük maliyetli lüks mallara olan talebinin arttığını öne süren bir tez. Bu tez, ünlü modaevi Estee Lauder’in Yönetim Kurulu Başkanı Leonard Lauder tarafından 2008 kriziyle birlikte ABD’de markalı rujlar, tırnak boyaları, maskara, parfüm gibi kozmetik ürünlerin satışlarında ortaya çıkan artışları gözlemleyerek geliştirilmiş. Özetle belirtmek gerekirse ruj etkisi kavramı ekonomide kriz dönemlerinde tüketicilerin, büyük harcamalardan kısarak, kendisini krizde değilmiş gibi hissettiren, nispeten küçük ama gösterişli harcamalara yönel...

Medyadaki bilgilere göre; TBMM'de bulunan tasarıda geçen yılki emlak değerleri bu yıl için belirlenirken artış yüzde 100'ü geçemeyecek şeklinde düzeltme yapılmış. Bundan sonraki yıllarda da değerler yeniden değerleme katsayısı kadar artırılarak devam edilecekmiş. Geçen yılki değerler gerçeği göstermiyordu. Bu yıl o değerleri yüzde 100 artırmakla gerçeği yakalamak yine mümkün olmayacak. Bazı yerlerde değerler çok daha fazla artmış bazı yerlerde az artmıştır. Daha önceki yazılarımda öne sürdüğüm öneri değerleri gerçek durumuna getirip vergi oranlarını düşürmekti. Böylece gayrimenkullerin gerçek değerlerine (rayiç değer) ulaşmak hem de vergide ortaya çıkacak artışları makul düzeylerde tutmak mümkün olacaktı. Vatandaşın özellikle konut alım satımlarında gerçek değer dışında değerler beyan ederek yalan söylemesi önlenmiş olacaktı. Bu yapılan düzenleme yine gerçek dışı oldu. Çünkü geçen yılın değerleri gerçekten çok uzak. Oranları değiştirmeyince mecburen yalan düzeyini düşürmeye ç...

Zülfü Livaneli, Son Ada, İnkılap Kitabevi, 2020 Harika bir roman, müthiş bir siyasal eleştiri, gerçeğin öyküye üstün bir tarzda dönüştürülüşü. Ama hangi gerçeğin? Bizde de dünyada da pek çok örneği bulunan ve hiç bitmeyen bir siyasal gerçeğin. Alegorik bir roman, okurken aklımdan hep Ionescu’nun Gergedan adlı oyunuyla karşılaştırmalar yaptım. Çok geç kalmış bir okuma oldu benim için ama olsun sonunda okudum. Livaneli’nin eserlerini genellikle zamanında okurum, bunda geç kalmıştım. “Ne garip, mücadele martılarla başlamıştı ama sanki giderek kişiselleşiyor ve biz insanlar arasındaki kavgaya dönüşüyordu.” Romanın belki de en can alıcı cümlesi bu. Okumayan varsa mutlaka okumalı derim. Rhee Kun Hoo, Eğer 100 Yaşına Kadar Yaşayacaksan En Azından Mutlu Olmasını Bil (Türkçesi: Erol Erduran, Remzi Kitabevi, 2024 Yazar bir psikiyatrist. Hem kendi yaşlanma deneyiminden hem de hastalarına ilişkin gözlemlerinden yola çıkarak bir çeşit “iyi yaşlanma rehberi” yazmış. İlginç tavsiyeleri var. Y...