Merkez Bankası Para Basıyor mu?
Pek çok kişi ATM’den çektiği
paraların hiç kullanılmamış ve seri ve sıra numarası izleyen banknotlar
olduğunu fotoğrafını çekerek sosyal medya hesaplarında paylaşıyor ve soruyor:
Merkez Bankası para basmıyorsa bunlar ne? Bu soruyu ikinci bir soru izliyor:
Merkez Bankası para basıyorsa bu para nerede kullanılıyor? Bu iki soruyu yanıtlarken kullanacağım
kavramları merak edenler yazının altındaki kavramlarla ilgili notlara
bakabilirler.
Önce Merkez Bankası analitik
bilançolarında son üç yılın 17 Nisan günlerindeki emisyon miktarlarını ve
bunların önceki yıla göre değişim oranlarını (%) bir tablo haline getirelim
(kaynak:
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/IScH%2BA8YwOo%3D/tr)
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/IScH%2BA8YwOo%3D/tr)
Milyar TL
|
2018
|
2019
|
Değişim(%)
|
2020
|
Değişim(%)
|
Emisyon
|
133,4
|
131,3
|
-1,57
|
204,1
|
55,45
|
Bu tablo bize Merkez Bankası’nın emisyon
yani piyasaya sürdüğü banknot miktarında geçen yıllara göre büyük bir artış
olduğunu gösteriyor. 2019 yılında piyasaya sürülen banknot miktarı bir yılda yüzde
1,57 azalmışken bu yıl piyasaya sürülen banknot miktarı geçen yıla göre yüzde
55,5 artmış bulunuyor. Bu artış fersude para değişimi ya da dönemsel emisyon
genişlemesiyle açıklanamayacak kadar ciddi bir artış. Söz konusu tabloyu
grafiklere dönüştürürsek emisyondaki artışın boyutunu daha net görebiliriz.
Emisyonda son bir yılda yaşanan
büyük artış grafikten daha açık bir biçimde gözlemlenebiliyor. Bu tablo ve
grafik bize Merkez Bankası’nın ciddi biçimde para bastığını gösteriyor. Böylece
ilk sorunun yani Merkez Bankasının para basıp basmadığı sorusunun yanıtını
vermiş olduk.
Sıra geldi ikinci soruya: Merkez
Bankası bastığı bu paraları nerede kullanıyor? Bu sorunun yanıtını Merkez
Bankası analitik bilançosundaki menkul kıymetler kaleminden çıkaracağız (kaynak:
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/IScH%2BA8YwOo%3D/tr):
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/IScH%2BA8YwOo%3D/tr):
Milyar TL
|
2018
|
2019
|
Değişim(%)
|
2020
|
Değişim(%)
|
Menkul
Kıymetler
|
14,4
|
13,1
|
-9,03
|
48,2
|
267,94
|
Tablodan görüleceği gibi Merkez
Bankasının menkul kıymetler portföyünde son bir yılda ciddi artış var. Merkez
Bankası, yasasındaki hüküm gereği devlet iç borçlanma senetlerini (DİBS) Hazine’den
doğrudan alamasa da bu kâğıtları ikincil piyasadan (bankalardan) almasında bir
sınırlama bulunmuyor. Merkez Bankasına DİBS’leri ikincil piyasadan satın almasına
izni verilmesinin nedeni Hazineyi fonlamak değil, likiditeyi düzenlemek için
yapacağı açık piyasa işlemlerinde kullanacağı enstrümanları almasını
sağlamaktır. Merkez Bankası son dönemde menkul kıymet portföyünü hızla
artırarak açık piyasa işlemleri amacının oldukça ötesine geçmiş görünüyor.
Grafik son dönemde Merkez
bankasının menkul kıymetler portföyündeki büyük artışı gösteriyor.
Şimdi geldik analizin son kısmına.
Burada da bir soru var: Merkez Bankasının piyasaya sürdüğü para artarken menkul
kıymetler portföyü de artıyorsa ne oluyor? Bu sorunun yanıtı da şöyle: Merkez
Bankası Hazineyi dolaylı olarak fonluyor. Sistem şöyle işliyor:
Hazine çıkardığı DİBS’leri
bankalara satıyor ve bunun karşılığında para alıyor (1). Merkez Bankası para
basıyor ve bu parayla bankalardan Hazinenin DİBS’lerini alıyor karşılığında
bankalara para veriyor (2). Bankalar aldıkları bu parayla Hazineden yeni DİBS’ler
alıyor (3). Böylece Merkez Bankası dolaylı yoldan giderek para basıp Hazineye vermiş
oluyor. Bu uygulamanın yürürlükten kaldırılmış bulunan Kısa Vadeli Avans
uygulamasından (4) tek farkı ilk bakışta ne olduğunun tam anlaşılamamasıdır.
Not:
Bu konuda Alaattin Aktaş’ın yazısını da gözden
geçirmenizi öneririm
Kavramlarla İlgili Notlar:
Fersude eskimiş yıpranmış, aşınmış
demek. Fersude para da aşınmış, eskimiş, yıpranmış kâğıt paralar için
kullanılan bir ifade. Merkez Bankası, fersude banknotları zaman zaman piyasadan
toplar ve yenileriyle değiştirir. O nedenle her yeni para ilave para basımı
anlamına gelmez.
Ekonomi dilinde emisyon
kelimesinin karşılığı ‘ihraç etmek, çıkarmak, yaymak’ anlamlarına geliyor ve banknotların,
tahvillerin ve hisse senetlerinin ilk kez piyasaya sürülmesini ifade etmek
amacıyla kullanılıyor. Merkez Bankası bilançosunda yer alan emisyon terimi
piyasaya sürülen banknot miktarı anlamına geliyor. Madeni paraları Hazineye
bağlı Darphane bastığı için madeni paralar emisyon miktarına dahil bulunmuyor. Emisyonda
dönemsel genişlemeler söz konusu olabilir. Mesela bayramlarda emisyon artar. Bunlar
geçici artışlardır, olay bitince piyasaya sürülen paranın önemli bir kısmı yine
bankalar kanalıyla geri gelir ve bilançodaki emisyon kalemi normale döner.
Menkul kıymetler ifadesi tahvil,
hisse senedi, bono gibi paraya bağlı kâğıtları ifade ediyor. Merkez Bankası
bilançosundaki menkul kıymetler kalemi devlet iç borçlanma senetlerini (DİBS - devlet
tahvili ve hazine bonosu) gösteriyor.
Açık piyasa işlemleri, Merkez
Bankasının piyasadaki likiditeyi ve dolayısıyla faizleri düzenlemek için piyasaya elindeki tahvil, bono
vb kâğıtları satıp para çekmesi ya da tam tersini yaparak piyasaya para vermesi
işlemlerini ifade ediyor. Açık piyasa işlemleri, yalnızca para politikası
amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kurum
ve kuruluşlara kredi sağlamak amacıyla yapılamaz. Bunun yanında Merkez Bankası,
Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını
birincil piyasadan satın alamaz.
‘1211 Sayılı TCMB Kanunu - Madde
56- (25/4/2001 tarihli ve 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli) Banka,
Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarına avans veremez ve kredi açamaz, Hazine
ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil
piyasadan satın alamaz.’
Para basılması ve diğer yöntemlerin sonuçlarını şuan ki yönetim beceremez diye düşünüyorum. Her işleri tabiri caizse alengirli ve örtülü. Güven yok!
YanıtlaSilO nedenle para basın diyordum. Alenen para basın ve nereye harcadığınız söyleyin. Aksi taktirde bastığınız parayı nereye harcadığınız bilinmez. Bu da demokrasinin en temel ilkesine aykırıdır: Kamu parasının nereye harcandığı kamuya açıklanmalıdır.
SilHangi demokrasinin?
SilHocam Gayrimenkul senetlerine ilişkin bir bağlam kurmak ne derece mümkün
SilHocam basılan paranın bir kısmı borsa şirketlerine hisseleri alınarak veriliyor diye görüyorum. Normal zekada bir insan böyle net belli dönemde Borsayı yükseltecek hisse alımı yapmaz. Dini referans alan partiler sermaye yi desteklerler.
SilMahfi Hocam,
YanıtlaSilBanknot emisyonu artışı MB bilançosunda yükümlülük takası (rezervden banknota) değil midir?
Eğer öyle ise artmamış bir yükümlülük ile nasıl yeni bir varlık alabiliyor? (İkincil piyasa işlemlerinden bağımsız olarak)
Banknot emisyonu artışı piyasaya para sürülmesi demektir.
Sil(İçinde bu karşılıksız para basmak değildir )
SilYa hocam, güzel anlatıyorsun niye eksik anlatıyorsun. Karşılıksız para basıyor demeye getiriyorsun, ki böyle olmadığını benden iyi biliyorsun ayıp.
Hocam bazen düşünüyorum dünyada tek bir merkez bankası ve tek bir para birimi olsa. Herkes rahatlasa.
YanıtlaSilBelki de sonunda öyle olacak.
SilŞuan o işi amerika yapıyor zaten devamlı para basıyor. Onunda karşılığı yok.hesap verdiği bir kurum yok. Para lazım oldu onu fonla bunu fonla. Aynısını 2008 de kurtulmak için yaptı amerika avrupa. Aslında hiç değeri yok bu paraların benden söylemesi. Sahip çıkanlar sonunda mahvolacak
SilTakas, "mal değiş tokuşu" ticaretin en ilkel biçimi.
Silİlkelleşmekte sınır tanımadığımız günümüze çok uygun bir yöntem.
Hocam merhaba öncelikle yazınız için teşekkür ederim.
YanıtlaSilBuradan çıkaracağımız sonuç gitgide Türk parasının değerini kaybettiği pul olmaya yaklaştığı mıdır? Böylesi bir durumda dövizde kalmak daha mantıklı görülmüyor mu?
Son olarakta şunu sormak istiyorum merkez bankası para basmadan önce meclisin buna izin vermesi gerekmiyor mu?
Çok soru sordum affınıza sığınıyor
Sizi çok seviyorum saygılar
E zaten o nedenle insanlar çok düşük faiz oranlarına rağmen dövizde duruyor.
SilTBMM para basma yetkisini TCMB kanunundaki yetkiye dayanarak TCMB'ye devretmiş durumda.
Yani ÖZERK bir kurum olan TCMB öyle mi?
SilTBMM o yetkiyi MB'ye devretti...
SilMerkez Bankası; Türkiye’de para basma ve ihraç yetkisine sahip tek banka olmakla birlikte, bu imtiyazı Türkiye Büyük Millet Meclisinden (TBMM) almıştır. Bu yetkinin tamamen ve süresiz olarak Bankaya devredilme süreci şu şekilde gerçekleşmiştir:
SilMerkez Bankasının kuruluşuna esas teşkil eden 11 Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı Kanunda; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 87’nci maddesine göre TBMM’ye ait olduğu belirtilen para basma yetkisi, Merkez Bankasına devredildi.
1715 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile banknot ihracı imtiyazı, 30 yıl boyunca yalnızca Merkez Bankasına verildi ve bitimine 5 yıl kala bu sürenin uzatılabileceği de hükme bağlandı.
27 Nisan 1955 tarih ve 6544 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile banka ihracı imtiyaz süresi, 1999 yılına kadar uzatıldı.
14 Ocak 1970 tarih ve 1211 sayılı yeni Merkez Bankası Kanununda, banknot ihracı imtiyaz süresi ile ilgili ifade aynı şekilde korundu.
21 Nisan 1994 tarih ve 3985 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle banknot ihracı yetkisine ilişkin süre sınırlaması tamamen kaldırıldı.
Hocam merhabalar kaleminize sağlık. Bir yandan döviz kurunu(dolaylı yoldan belki TÜFE'yi) bir yandan faizleri mi kontrol etmeye çalışmaktalar sizce? Yani MB rezerv satışı yapmış bir yandan da para basmış(Ki ona rağmen yılbaşından 17.04.2020 tarihine kadar ki dönemde USD/TRY yaklaşık +%16) iki zıt olay var. Benim kafam çok karıştı bu kadar müdahele sizce normal mi?
YanıtlaSilNormal değil tabii ama atılan adımları gizlemeye uygun.
SilHocam merhaba kaleminize sağlık Devletin %50 oranında telafi edici politikalar uygulaması gelir ve fiyatlar genel düzeyini nasıl etkiler?
Sil"Bayramlarda emisyon artar. Bunlar geçici artışlardır, olay bitince piyasaya sürülen paranın önemli bir kısmı yine bankalar kanalıyla geri gelir ve bilançodaki emisyon kalemi normale döner." bu kısmı pek anlayamadım hocam. Bankalar kanalıyla geri döner ne demek? Sonuçta bu para bankaya geri dönse dahi bireylerin/kurumların hesaplarında gözükmeyecek mi?
YanıtlaSilBankalar o paraları TCMB'ye geri getirir, oradaki serbest mevduat hesabına yatırır ve böylece para piyasadan çekilmiş olur.
SilHocam *serbest mevduat hesabı* dediğiniz zorunlu karşılıkların tutulduğu hesap ise eğer, o halde paranın tamamen değil sadece karşılık oranı kadar olan kısmının TCMB'ye geri yatırıldığı manası çıkmaz mı? O halde bankalar basılan aşırı paranın kalan kısmı ile kaydi para yaratmaya devam edeceklerdir. Bu durumda paranın geri döndüğü düşüncesi ne derece doğrudur?
SilHocam saygılar...Bu durumda döviz yükselirse merkez bankasının alacağı önlemler neler olmalıdır.
YanıtlaSilKur artışına karşı alınacak tek önlem gizli saklı işlerden vazgeçip riskleri düşürmeye çalışmaktır. Riskler düşerse kur da düşer
Sil2011 de Turkiye'nin izlediği program yüzünden adım adım arjantin yoluna girdiğine karar vermiştim. Yıllar hiçbirşeyin sebepsiz olmadığını gösterdi. Şunu belirtmek isterim ki önumuzdeki dönemde herkesin ürettigini rekabetçi olmayan maliyete üreten bir sanayinin, hiç olmaması arasında pek fark olmayacak. Satacak emtiya sahibi değiliz, satacak ise yarar fabrikamız da kalmadı, türkiye pazarınin da değeri meçhul, bu ortama girerken iklim değişikliği ve göçler en büyük problemimiz olacağa benziyor.
YanıtlaSilArjantin bizi kıskanıyor olmasın!
Hocam bu gülüşü biraz açabilir misiniz :)
SilArjantin denen ulke ile Turkiye. Ister istemez insan boyle bir kiyaslamada akli ve duygularini ortaya koydugunda "Keske Arjantin olsak daha iyi" diye dusunur.
SilBugun, Arjantinin cevresindeki ulkelerle arasi iyi ne goc aliyor ne de bir catisma teyakkuz halinde. Cevresindeki ulkeler de kendi yagiyla kavrulmaya calisan tipte ulkeler dahasi ayni lisani icra ediyorlar.Arjantinin olu hali bile dunyayi besleyebilecek yogunlukta ve yuksek kalitede et ve et urunleri uretimine sahip. Iyi kotu tarimlari var cok cesitli bir iklim havzasinda tarimsal hareketlilige sahipler topraklarini kullaniyorlar. Dahasi nufusu bizim gibi yuksek degil bizim yarimizdan bile az ne edugu belirsiz sayilari kac oldugu bilinmeyen insan topluluklarini barindirmiyorlar.
Arjantin denen ulkenin insani iyi kotu bir egitim sisteminden cikmis gidip gordum gayet medeni bir toplum yapisina sahip,Hatta bir an kendimi Avrupada sandim. Avrupayla iliskileri yuksek duzeyde gayet olumlu. Savas sinir catismalari teror gibi sorunlari yok.
Arjantinin bence yapmasi gereken Siliyi ornek alip ona gore ekonomik sosyal programlar olusturmak. Daha cok sanayiye agirlik vermek ozellikle G.Amerikada tekstil sanayisi hammadde kosullarina ragmen(Pamuk Yun deri vs) neredeyse yok. Tekstilde nerendeyse Tum G.Amerika ulkeleri disa bagimli bunu da hemen herkes kabul ediyor. Ben Arjantinin yerinde olsam ufaktan ufaktan kalitemi avrupailigimle italyanin biraktigi boslugu doldurmaya calisirim Avrupayi ABDyi g.amerikayi tekstilde kendime baglamya calisirim. Adam gibi bir ekonomi politkasi yapip ona gore uretim iliskilerini oturtup artik krizlerle anilmaktan kurtulurum. Bu hususda Sili, Meksika onlar icin hic olmazsa guzel bir ornek. Hatta bana kalirsa Arjantinin kapasitesi iklimi cografyasi insani Sili ve Meksikadan kat be kat daha yuksek yasam standartini hakediyor.
Gülüşün nedeni 'Arjantin bizi kıskanıyor olmasın' cümlesi
SilArjantin, ayrica Uruguayi da ornek alabilir.Uruguay dogru ekonomi politikalariyla fena olmayan bir konumda suanda. Dahasi Arjantin adeta bizim 70li yillardaki halimizi hatirlatan Turizm sektorunu canlandirip bir cok amerikali avrupali zengin turisti essiz dogal guzellikteki koylarinda tango-steak esliginde tav edebilir. Boyle bir arjantin turizmde ispanyaya italyaya yunanistana ve bize bile kok sokturur.Paraya para dovize doviz demez uzun sahil seridinde yat turizmi gemi turizmini de ilerletebilir.
SilDahasi, ucuz kampanyalarla Ispanyolca ogrenmek isteyen insanlari ulkesine cekebilir.G. Amerikada bunu yapan ulke cok fazla yok. Ispanyolca ogrenmek isteyen Avrupali, Ispanyadaki pahalli kollejlerde resmen paralarini tuketiyor.
Arjantinin potansiyeli cok fazla. Arjantin o kadar krizlere issizlige ve enflasyona ragmen uc radikal sureclere evrilmemistir toplum olarak siyasal paradigmalarda. Arjantin zaten gecmiste zenginligi kalkinmisligi tatmis bir ulke bence akilli bir politika ile bunu tekrar basarabilir.
Onun icin Arjantinle Turkiyeyi kiyaslarken bir kez daha dusunmek gerekir. Insanin ister istemez aklina keske Arjantin olsak daha iyi demeden edemiyor. Zaten Sn Daron Acemoglu da bir kac soylesisinde Arjantin- Turkiye kiyaslamasinda bir cok kez "Arjantin bile bizden daha iyi" dedigini biliyoruz.
Kıyaslandığımız kırılgan beşli, yerini hangi ekonomilere bıraktı ve de bırakacak!
SilReel yazılarınız güven veriyor. Bloomberg e çıkarılan tiyatrocuların yerine siz olsanız zevkle izlerdik.
SilBenim merak ettiğim şu; 18 yıl verin bina yatırımlarıyla üretimsiz geçti. Ancak 2000 öncesi yapılan Organize sanayiler ve ara mal üreten sanayi şirketleri bizi taşıdı gözüküyor.
Sorum 2000 öncemiz bizi kurtarmaya yeter mi?
Demek ki ilginç masallar seviyorsun. Hocam, yarın öbür gün rezil olursunuz bakın çok kişi oldu. Siz de olursunuz, bir Mahfi vardı, otururur evde kurar kurar milleti doldururdu denir. Vallahi ayıp ya.
SilGel de bu yazdığını şimdi tekrar oku kardeşim. Bakalım ne kadar haklı ne kadar haksız çıkmış Mahfi hoca.
Silhocam bu son atılan adımlardan biri olan repo işlem limitlerinden bağımsız bankalara dibs satabilme imkanını da bu kategoride değerlendirebiliriz herhalde. Merkez bankası doğrudan para basmasa da bunu bankalar kanalıyla zaten yapıyor. O zaman soru şu? Para arzı enflasyona sebep olmuyorsa neden doğrudan para basılmıyorda bankalar burada aracı kurum olarak kullanılıyor. Benim cevabım şudur; hali hazırda ani mevduat çıkışı yaşayan bankaların hem sermaye yeterlilik rasyosunu güçlü tutabilmek, hem de bankaların reel sektörü fonlamasını sağlayabilmek böylelikle finans sistemi güçlü olacak( ki burası muğlak, yanlışsam düzeltin bankaların döviz açık pozisyonları yüksek bu da bankaların kur riskini arttırıyor) . Burada sanıyorum tl desteğinden ziyade rezervden döviz desteği daha iyi olurdu ancak net döviz rezervimiz epey düşük seviyede. Buradaki öncelikli yapılması gereken merkez bankasının swap kanallarından döviz biriktirip, döviz açığı yüksek olan bankalara döviz vermesi değil midir? Kuşkusuz zaten diğer kanallar tl yi piyasaya pompalıyor ekonomik birimler için ama söz konusu üretimse istihdamsa burada temel etken rezerv para niteliğinde olan dövizlerdir. Yanlışsam yorumlarımı düzeltirseniz sevinirim. Bilgilenmiş olurum. sevgiler:)
YanıtlaSilEvet değerlendirebiliriz.
SilYorumlarınızda düzeltilecek bir şey yok, hepsi doğru.
hocam ekonomiyi sizin kitaplarınızı yazılarınızı okuyarak hasbel kadar öğrenmeye çalışıyorum. çok sağolun:)
Sil"Swap kanallarından döviz biriktir"ilmez. Bugünlerin moda kavramı swap, günlük ihtiyacı karşılamak için çok kısa vadeli para değiş tokuşudur. Örneğimizde TL verip karşılığında dolar borç almaktır.
SilBorç aldığınız doları birkaç ay içinde geri ödemeniz gerekir. Ayrıca sizin yurt dışından swap yapabilmeniz için borç aldığınız doları geri ödeyebileceğinize güvenilmesi gerekir. Aylardır swap diye yana yakıla ortalıkta dolaşmamıza rağmen bir iki küçük miktar dışında bir sonuç alamamamızın nedeni de budur.
İçerideki bankalarla yapılan swap ise, bankaların TL ihtiyacını karşılamak ve MB'nın döviz rezervini yüksek göstermek amaçlıdır.
Hayat sandığınız kadar kolay değildir.
Mahfi Hocam merhaba. aşağıdaki yazınız önceki makalelerinizden birinde gözüme ilişti ve sormak istedim bu dengesizliğin töleransını analiz etmek için hangi ögelere bakıyorsunuz ve mali disiplinden ne kadar çıkılırsa durum geriye dönülmez hale gelir ki dünya bu derece nakit bazlı dar boğaza girmişken;
YanıtlaSil"2017 yılından itibaren Türkiye zorlanmış yüksek büyümeye bir yandan cari açığı bir yandan da bütçe açığını büyüterek ulaşmış bulunuyor. Bütçe açığı henüz denetimden çıkmış görüntü verecek bir orana ulaşmasa da gelecek için tehlikeli sinyaller vermeye başlamış görünüyor."
Şimdiden teşekkür ederim.
Durum şimdi çok değişik. Sistem durdu, üretim kanalları dağıldı. Bu durumda yapılacak şey artık enflasyonu filan bir yana bırakıp ekonomiyi ayağa kaldırmaya çalışmak.
SilHocam slumpflasyon tabirini kullanmaya başladığınızdan bu yana düşünüyordum; o iki yönlü düşmenin hangisinden başlanılmasının daha doğru 1 çözüm olacağı konusunda. Buna da yanıt vermiş oldunuz. Teşekkür ederim.
SilHocam iktsatta böyle buyuk salginda neler yapılabileceğinin tecrübesizliği mi yaşıyoruz ?
SilHocam yazınıza göre TCMB'nin hazineden doğrudan birincil olarak menkul kıymet alması - satması yasaksa, bankaların da hazineden birincil olarak kağıt alması - satması yasaksa, hazine, ihraç ettiği kağıtları kime satabilecek? Hazinenin kağıt çıkarması yasaklandı mı?
YanıtlaSilikinci sorum ise şöyle; Hazine ya da TCMB aldığı menkul kıymetleri elbette geri satıp piyasadaki para miktarını geri azaltacaktır sanırım burada ki sorun nedir kağıtlar elinde patlar mı?
Saygılarımla
Bankalar için yasak yok. Yasak TCMB için.
SilParayı hazineye vermesi.
Kağıtlar elinde patlar mı sorusunun en kısa cevabı şudur,
Sileğer o kağıtlara ülke dışından bir talep var ise o kağıtlar değerlidir.
Eğer ülke dışından bir talep yok ise değeri kağıt ve mürekkeptir, günümüz dünyasında değeri kullanıldığı bilgisayar sistemi kadardır.
Ben konudan teknik olarak fazla anlayan biri değilim.
SilAma sıradan basit düşünen biri olarak anladığım pratik dünyadaki anlamı TCMB nin yaptığı, Bankların elinde bulunan Hazine den aldığı çekleri (Devlet İç Borçlanma Senetleri) vadesinden önce kırmak.
Herkes (Bankalar, TCMB ve hatta Hazine) bu çekin riski olduğunu bildiği için, Banka riskli çeki elinde tutmak istemediğinden vadesinden önce TCMB ye kırdırıyor. Riskli çekleri TCMB piyasadan toplamış oluyor. Yapılanın pratik anlamı zamanı geldiğinde bakarız.
Pratikte yapılan TCMB nin , Devlet İç Borçlanma Senetlerini, çek benzeri vadesinden önce kırarak bu senetlerin geri ödenme açısından karşılıksız veya çok yüksek riskli olduğunu doğrulamış olması. Bu bana göre her şeyden önce kesinlikle etik ve doğru bir uygulama değil.
Bu basit gibi görüne bilir. Ancak Devlet İç Borçlanma Senetleri TC Hazinesi nin (TC Devleti nin) itibarının (güvenilirliğinin) göstergesidir. Bu maalesef daha öncede gerçekleşmiş olan bir uygulama. 1900 lü yılların başında Osmanlı İmparatorluğu nun son döneminde çıkartılan Devlet İç Borçlanma Senetleri elinde bulunan kişi ve şirketler tarafından vadesinden önce Galata Bankeri ne fiyatının altında kırdırılıyordu (Detayı Ersal Yavi Bir Ülke Nasıl Batırılır ? kitabında)
Umarım yorumum yanlıştır
Sayın hocam ,ben yazıdan anladığım bir şekilde hukuki engeli aşıp işi kılıfına uydurmuş oluyorlar. Yanlış da anlamış olabilirim. Peki bunun bir hukuki yaptırımı olmuyor mu sürekli bu işleme devam ederse?
YanıtlaSilVergi kaçırma değil vergiden kaçınma gibi. Hukuki olarak hiç bir şey olmaz. Alınan ekonomik önlemlerin işe yaramaması en büyük risk. Bir çok sektörde üretim durdu. Ki daha önemlisi net döviz girdisi sağlayan yabancı turist gelmezse ki bu yıl zor o zaman sıkıntı olur. Hizmet ve üretim çarkları dönerse ateş düşer hastalık tedavisine sıra gelir. Ama ateşin düşmesi bile elimizde olmayabilir ne yazık ki...Üretim olmazsa herkezin elinde külçe külçe altında olsa anlamı yok. Virüse karşı ekonomi politikalarıyla mücadele etme şansı yok anca zaman kazanılır.
SilHocam merhaba,
YanıtlaSilEkonomi tekleyerek gidiyor, büyük üreticiye sıkıntı yok belki ama, orta ve küçük kademeli üreticiler büyük sıkıntı yaşıyor. Kafeler ve dükkanlar kapalı, belki maliyetleri çok fazla olmasa bile, ev sahibinin eline kira geliri ya gelmiyor ya da yarısı geliyor. Bu yaz yurt dışından turist gelmesi de pek olası gözükmüyor ve daha turizm kriziyle yüzleşmeye başlamadık bile. Sizce hava değişiminin gözlemlendiği, salgın döneminde alınan 2-3 haftalık tam bir karantina mı ekonomiyi daha kötü etkilerdi yoksa şuan aldığımız hafta sonu millet evinde otursun, üretici ve yandaş müteahhit kurtulsun, küçük işletmeci de devletin verip vereceği belli olmayan asgari ücretin yarısına mutlu olsun karantinası mı?
Sahi hocam, dolar 7ye dayandı, Türkiye'nin yarısının konkardato peşinde koşturduğu orana. Ne oldu bu kadar konkardato veren şirkete? Her şeyi unutuyoruz A'dan Z'ye, belki de her şeyin sorumlusu olan bu dış güçler sağlıyordur her şeyi unutmamızı da.
Saygılar hocam,çok seviliyorsunuz
Çok teşekkür ederim, paylaşımınız için de ayrıca teşekkürler.
SilHocam yazılarınızı takip ediyorum ama anlayamadığım noktalar var. Şu an ki gidişat bizi gerçekten de çok kötü etkileyebilir mi ya da ekonomiyi yönetenler dünyadaki bu kriz durumunu lehimize çevirebilir mi? Bir öğrenci olarak kendi alanımda bilgi sahibi olmak istiyorum. Teşekkürler
YanıtlaSilEkonomiyi yönetenlerden sonrasını okumadım diyeceğim,
Silekonomiyi yöneten olsaydı böyle birşey olmazdı.
Ekonomiyi yönetenler, damat ve jöleli.
Yani benim adım hıdır elimden gelen budur.
Fazla bir beklentiye girmeyin.
Bu gidişi lehimize çevirecek bir hamle göremiyorum.
SilTbmm yasama yetkisini tek adama devretmisti zaten, tek adamin atadigi Uysal ve yes men mudur de para basma makinasina gecti. Hayret bile edemiyorum. Finalin kresendolari. Betona yatirmak disinda is yapacak olani bekliyorum.
YanıtlaSilHocam, yazdıklarınıza göre döviz TL ye göre az bile değer kazanmış diyebiliriz.
YanıtlaSilYakında kurlar zıplar gider.
Onlar bizden daha fazla para basıyor
Silama onlar rezerv para basıyor hocam. dolayısıyla çok farklı.
SilBasiyor ilk yapacagi sey maas odemeleri ozellikle de emekli maasi odemeleri hem teknik olarak kolay islerine gelir hem de devlet cukkesine elini atmamis olur
YanıtlaSil15-20 gun once Merkez bankasi guclu bir buyume bekliyoruz derken demek bunu kastetmis
YanıtlaSilDeğerli hocam, çok önemli bir meseleyi ayet basit ve anlaşılır bir şekilde izah etmişsiniz. Teşekkür ederim. Sorum şu: Emisyon miktarı geçen senenin aynı dönemine göre 72.8 milyar lira artmış ve MB bunun 35.1 milyar lirası ile Hazine DİBS satın almış. 37.7 milyar lira ne oldu?
YanıtlaSilBorç ödemelerine
SilHocam yazınız için teşekkürler izniniz olursa iki sorum olacak:
YanıtlaSil1)Ödemeler dengesi denkleminde cari denge, sermaye finans hesabı ve net hata noksan kalemi hesaba katıldıktan sonra fazla var ise Merkez Bankası rezervlerinin arttığı, açık var ise Merkez Bankası rezervlerinden karşılandığı yazıyor literatüre ilişkin kaynaklarda. Halbuki sözgelimi yurtdışında tahvil ihraç ederek sermaye finans hesabında yükümlülük oluşumu içerisinde değerlendirilecek bir kaynak bulan şirket bu parayı Merkez Bankasına değil, yurt içinde şirket hesabının bulunduğu bankaya yatıracak. Artan rezerv ticari bankanın dövız rezervi olacak. Aynı şekilde ihracat yapanlar, ihracat kazançlarını yine yurt içinde hesaplarının bulunduğu ticari bankaya yatıracaklar, ithalatçılar ise ihalat bedellerini ticari banka hesaplarından ödeyecekler sonunda ithalat veya ihracattan hangisinin fazla olduğuna bağlı olarak ticari bankaların nette toplam döviz rezervi artacak veya azalacak. Dolayısıyla artan ya da azalan rezervler Merkez Bankasının değil ülkedeki genel rezerv olması gerekmez mi? Resmi rezervlerden kasıt aslında genel rezevler midir?
2)Darphanenin bastığı madeni paralar ne karşılığında basılıyor, nereye kaydediliyor ve piyasaya hangi yolla sürülüyor. Mesela TCMB banknotları açık piyasa işlemleri veya doğrudan DİBS alım satımı ile tedavüle sokuyor, Hazinenin yöntemi nedir?
Saygılarımla.
1) Resmi rezervler sadece TCMB'nin elindeki döviz rezervleridir. Ayrıca bankaların elinde de döviz rezervi var. Bu ikisinin toplamına ulusal rezervler deniyor.
Sil2) Darphanenin bastığı madeni paralar da TCMB'nin bastığı banknotlar da karşılıksız basılıyor. Hazine bu paraları TCMB aracılığıyla bankalara yolluyor.
Mahfi Hocam selamlar,
YanıtlaSilHocam , günümüzde "para basmaktan" kastımız hâla fiziksel olarak matbaalarda anbean kağıt para basmak mı yoksa sanal ortamda seri numaraları üretilen ve ihtiyaç halinde gelecekte metaya çevrilebilecek sanal ortamdaki paralardan mı bahsediyoruz? Aydınlatabilirseniz sevinirim. Teşekkürler.
Fiziki olarak basılan paradan söz ediyoruz.
SilHocam para basmanın ve bu yolla Hazineyi fonlamanın göstergesinin emisyon hacmindeki artış ve dolayısıyla yeni paralar olmadığını düşünüyorum. Emisyon hacmindeki artış daha çok insanların daha fazla ellerinde nakit tutma isteklerinden kaynaklanmaktadır, tıpkı bayramlarda olduğu gibi. TCMB açıklamalarına da bakarsak yeni paraların bir diğer nedeni de piyasadan toplanan paraların eskiye oranla daha fazla Bankada bekletilerek dezenfekte veya imha edilmesidir. Sadece fiziki paradaki artışın para basma anlamına gelmeyeceğini, para basma durumunda dahi fiziki paranın yani emisyon hacminin artmasının gerekmediğini düşünmekteyim.
YanıtlaSil1 yıl önce piyasadaki para miktarı 100 TL ise ve şu anda 150 TL olmuşsa bu ne demektir sizce?
SilSayın Hocam, benim de aradığım cevap bu soruya zaten. Para basılmıyor demiyorum, yazınızdaki analitik bilanço değişimleri, tahvil alımları vb zaten dolaylı olarak Hazine finanse ediliyor. Yine dediğiniz gibi doğrudan finansman taraftarıyım ben de. Ama benim merak ettiğim piyasadaki para artışının nedeni. Normal zamanlarda ekonomik faaliyetlerin arttığı bayram, tatiller, maaş ödemeleri vb zamanlarda beklediğimiz emisyon hacmi artışının neden ekonomik faaliyetlerin dip yaptığı bu dönemde hem de daha fazla meydana geldiği. Neden insanlar daha çok para tutmak istiyor. Kaynağı para basma (ki ben bunu daha ziyade sanal kabul ediyorum) vs ne olursa olsun piyasaya çıkan para neden geri bankacılığa ve dolayısıyla MB’ye dönmüyor. Normalde piyasanın ve veya bireylerin aldığı bu nakdi tekrardan finansal siteme aktarması beklenmez mi. Ben hala fiziki para artışının para basma kaynaklı olduğunu düşünmüyorum. Mesela mevduatlarda bir azalış var mı. İhtiyat saiki ile para talebi mi arttı. Ki bunun için yaklaşık 300 milyar ₺ diye bildiğim vadesiz mevduatların %15’i gibi bir kısmının çekilmiş olması bile hacimde bu denli bir atış için yeterli, para basılmasa bile hacim bu şekilde artabilir.
SilNihai olarak ekonomik faaliyetlerin bu denli azaldığı bir ortamda neden insanlar bu kadar fazla nakit talep etmekte bunu anlamaya çalışıyorum. Ve tabi sizlerin değerli görüşlerinize başvuruyorum.
Saygı ve hürmetlerimle Hocam.
hocam bir soru sormak istiyorum. biz önceden para basmıyormuyduk. sadece eskiyen paranın yerine yenilerini mi basıyorduk . birde piyasada var olan mecvut para nekadar olmalı neye karşılık basıldı yada eğer para basılmıyorduysa devletin üretilen katma değer karşılığında emilsiyonu genişletmemesi gerekmezmiydi neden genişletmedi. enflasyon olmasın diye para basmıyorsak piyasadaki parayı çekerek enflasyonu düşürebiliriz gibi birşey ortayaçıkıyor ama çok mantıksız olur çünkü parayı yakmak gibi birşey olur. ozaman parayı çekmek mantıksızsa para basmak her halukarda mantıklı olmuyormu. piyasadaki para miktarı iki katına çıksa ama para yarı yarıya değer kaybetmese karda olmazmıyız.
YanıtlaSilSoruyu anlayamadım.
Silhocam ben anlatamadım kusura bakmayın . demek istediğim şu:
Sil1 piyasada mevcut olan para miktarı neye göre belirleniyor ? hep sabit mi kalmalı hiç artıyormu yani para basıyormu devlet (mesela üretilen yada piyasada mevcut olan ürünler artarsa para az olursa enflasyon olmazmı)
2 para basınca enflasyon olur diyor herkes . ve neden deyince para çok olursa değersiz olur ve malların fiyatı artar diyorlar .ama piyasada sanki para eksik zaten ,kimsede para yok herkes kredi kartı tarzı yollara başvuruyor para dengesinde baştan beri bir sorun olabilirmi. yani olması gereken paradan daha az para mevcut sanki piyasada . bu olması gereken para miktarı neye göre belirleniyor ? esas sorum buydu
Bütün dunyadaki merkez bankaları eş zamanda para basmaya başlarsa merak ediyorum dünyanın halini boyle bir ihtiyç düşünüyorum da il defa dunyada eş zamanda yaşaniyor ?
YanıtlaSilEvet haklısınız, sonuçlarının nasıl olacağını merakla bekliyoruz.
SilÜstad enflasyon olmaz mı en iyi ihtimalle. Basit mantikla dünyadaki paralarin sonuna 1 sıfır eklesek emisyon 10 kat artar. Diğer tüm değişkenler sabitlen fiyatların da 10 kat artmasını beklerim. İş o kadar basit değil teoride herşey sabit kalır ama pratikte hiçbir zaman böyle olmaz. Ki şuan normal olan bir şey yok. Kusura bakmayın bildiğimden yazmiyorum. Düşüncem bu merak ettiğim için yazıyorum. Yazılarınızı ilgi ile takip ediyorum. Emeğinize sağlık.
SilHocam selamlar... Hocam, Türkiye bu karşılıksız ve gizli saklı para basmanın sonuçlarını ne zaman görecek?
SilGelişen teknoloji nedeniyle artan verimlilik, reel anlamda deflasyona sebep olurken para sistemi buna tam uyum sağlayamadığı için büyük dalgalanmalar (krizler) oluyor bence. Asıl mücadele dünyadaki sermaye ve üretim araçlarını elinde tutan (pazara ve siyasete hükmeden) ayrıcalıklı kesim ile onların sağmal koyunları durumundaki geniş tüketici alt sınıf arasında. Devletler ellerindeki kanun gücü ile dengeyi kurmaya çalışıyor gibi görünse de aşağıdan yukarıya gelir ve servet transferini legal miş gibi görünüme kavuşturmak işlevini görürken, daha çok yukarıdaki kaynaklardan beslenirken, orada kimlerin daha avantajlı olacağını etkiliyorlar. Para basmak tıkanan tranfer sürecinin tekrar başlatılması için ara gazı
SilHocam etmeyin eylemeyin "Sonuçlarını merakla bekliyoruz." ne demek. Sizin çok iyi bildiğinize emin olduğum ve benim de birazcık bildiğim. Tarihte epeyce çok para basma olayı yaşandı ve sonuç hep aynı oldu.
SilRoma imparatorluğu (ekonomiyi kurtarmak için) altın ve gümüş paranın içine başka madenler katarak para miktarını epey arttırdı. Sonuç burada anlatmak için uzun ama kısaca imparatorluk battı. Birinci Dünya savaşı sonrası Almanya ( ekonomiyi kurtarmak için) para bastı. Sonuç çok fena el arabası,bavul vb ile para götürüp ekmek alma hikâyelerini duyulmuştur. Üstüne Hitler geldi. Hemen yakın zamanda Venezuela'da olanlar aşikâr. Gerçi bu konu pek medya gündemi olmadı ama yine de duyulmuştur diye düşünüyorum.
Düz mantıkla para basan ülkelere ne olduysa tüm dünyaya da o olacak.(Para basmadan kasıt. Karşılığı olmadan basmak. Örnek: Piyasada 2 adet para var. 2 adet de ev var. 1 para 1 ev olsun. Karşılıksız 98 para daha basıldı. Piyasada 100 para 2 ev oldu. 50 para 1 ev oldu. Kabaca sonuç bu.)
Yani hocam sonucu çok iyi biliyorsunuz ama söylemek istemiyorsunuz diye düşünüyorum. Yoksa tüm dünyada tek bir paranın kullanılbileceği yorumuna katılmazdınız. Buradanda anlıyorum ki sonuçlarını çok iyi görünüyorsunuz.
Saygideger Kim Jong un kalp ameliyati olmus umarim Covid sonrasi trump boris balsanaro gibi insanlar bizi birakmaz cunku dunyanin diktatorluklere ihtiyaci vae
YanıtlaSilCunku liberal demokrasi bizleri cok ezdi. Bunun bir bedeli olmali. O bedel de odenecek.
Isterse ayagima sikacagimi bilsemde ki biliyorum yine de dikatatorlukleri bir magdur olarak destekleyecegim.
Desteklemene gerek yok icinde yasiyorsun zaten
SilGel de komplo teorilerine kulak verme işte. Sanki Hitler'i bu dünya hiç görmedi. Saddam'ı duymadı. İstisnasız tüm diktatörlerin acısını çeken halklar Mars'ta yaşadı. Komplo teorileri diyor ki duygularımızla oynayarak bize istedikleri her şeyi yaptırabilirler. Diktatör bile sevebiliriz.
SilHocam tüm yazdıklarınız günün gerçekleri olsa da asıl önemlisi salgın sonrası dünyaya entegre olacağımız zamanlarda dünya para piyasasının işleyişi ve Bizim ne durumda olduğumuz yani kurları ve enflasyonu kontrol ne oranda kontrol edip edemeyeceğimizdir. Toplumun evde olduğu bir dönemde gerçekler de kapalı işliyor. diye düşünüyorum.
YanıtlaSilHocam,
YanıtlaSilTam olarak yazınız ile ilgili olmasa da birkaç sorum olacaktı; özellikle şu an bulunduğumuz dönemdeki gibi kriz dönemlerinde "güvenli liman" saikiyle talep gören ve volatilitenin yüksek seyrettiği Ons Altın ile GAU/TL nin fiyatlamasındaki etkenler nelerdir (Örneğin; GAU/TL nin, ONS altının $ cinsinden fiyatlanması sebebiyle $/TL paritesinden etkilenmesi)
Makaleleriniz üzerinden soruma ilişkin tarama yaptım fakat sonuç alamadım. Eğer ki böyle bir makaleniz varsa ve paylaşırsanız daha aydınlatıcı olur.
Syg.
Türkiyede altın hem altın fiyatının artmasından ya da düşmesinden hem de dolardan etkileniyor. Bu konuda altın dosyası adlı bir makalem var.
Silhocam lütfen yardımcı olur musunuz cevabını birde sizden duymak istiyorum. sorum şu şekilde; Ekonomide Enflasyon hedeflenen enflasyonun çok üzerine çıkmaya başlarsa ve aynı zamanda ülkeye ciddi anlamda yabancı sermaye girişi artarsa TCMB Hangi politika araçlarını ne şekilde kullanacaktır.
YanıtlaSilPiyasaya döviz verip TL çekecek.
SilHocam elinize sağlık... Bir sorum olacak tüm dünya merkez bankaları bu krizde deli gibi para basıyorlar bu durum tabi ki de suistimal ediliyor. Bu suistimaller 2020 büyük büyüük buhranı yaratır mı ? Açık piyasa işlemleri ile yapılan hamleler yeterli mi bu basılan parayı karsılıklı hale getirmek için, enflasyonla başedebilecek miyiz bir yeri tamir ederken başka bir yeri daha beter hale getirmiyor muyuz bu şekilde??
YanıtlaSilBence büyük buhran hafif kalır.
SilDoların artmasının para basımı ile ilgisi var mı?
YanıtlaSilVar tabii. Para basıp piyasaya verince eline para geçenlerin bir bölümü bu ortamda dolar alıyor.
SilÜstad döviz almamak için altın alan bir çok kişi biliyorum.Yada daha kazançlı olacağını düşündüğü için altın alıyorlar. Sonuçta altında dövizle alınıyor. Daha doğrusu fiyatı dolara endeksli. Aynı etkiyi yapar diye düşünüyorum. Yanlış mı düşünüyorum?
SilBahsettiğiniz doğru haklısınız.
SilHocam teşekkürler yazı için. fersude para geri toplandığında emisyonun azalması gerekmez mi? Yani fersude para geri çekilip yerine yeni para ihraç edildiğinde emisyon hacminin değişmemesi gerekmez mi?
YanıtlaSilİkinci sorum ise, mb nin dolaylı yoldan finanse edilmesi emisyon hacminden bağımsız olarak elektronik ortamda mı gerçekleşiyor?
Fersude paralar çekilip de yerine yenisi piyasaya verilmezse likidite sıkıntısı çıkar ve enflasyonu düşürücü etkisi olur. Yerine aynı miktar para çıkarsa bir şey değişmez sadece daha temiz paralarımız olur.
SilMB finanse edilmiyor Hazine finanse ediliyor. Fiziki kısmı da var elektronik kısmı da. İkisi de aynı satınalma gücünü yarattığı için aralarında fark yok.
FED su anda yukarida anlatmis oldugunuz islemi 2019 Aralik ayindan beri yapiyor mu? FED , amerikan hazine kagitlarina olan talebin aniden dusmesi nedeniyle QE olarak adlandirmadigi bu islemi yapiyor mu? 2019 Aralik ayindan beri FED bilancosu ne kadar buyudu? Bunun sinirlari nedir? Yeni bir ekonomik duzen mi geliyor?
YanıtlaSilFed bu işlemi 2009'dan beri yapıyor. 2014'de ara verdi 2019'da yeniden başladı. Fed'in bilanço büyüklüğü an itibarıyla 6,4 trilyon dolar. Aralık 2019'da 4,2 trilyon dolardı. Bunun bir sınırı yok.
SilBu yorum yazar tarafından silindi.
SilHocam size sorum şu.
YanıtlaSilMerkez bankası net rezervi çok düşük yada yok belkide tam bilmiyoruz.
Bizim bu yıl ödemesi gereken kısa vadeli dış borcu çevirmek içinde borç bulmakta zorlandığım ortada ve corona dan dolayı ihracatta durdu turizmde bitti.
Şimdi bize swap ile para vermiyorlar bunun dışında turizm ile döviz girişi yok ihracat çok düşük ki dünya normale döneme başlasada döviz ihtiyacımızı karşılayacak ihracata ulaşamayacak.
Dolayısıyla tek çare IMF ten borç almak mı kalıyor yoksa başka bir şeçenek kaldı mı. Elimizde ABD tahcikide kalmadığına göre gerçekten bu döviz ödemeleri IMF dışında başka bir şeçenek varmı merak ediyorum.
Yanıtlarsanız çok sevinirim.
TCMB net rezervi 27 milyar dolar.
SilIMF iyi bir seçenek.
bu rakama swaplarda dahil ama değil mi? eğer bunları çıkarırsak rakam sıfıra yakın olmalı.
SilHükümet öleceğini bilse Imf ile anlaşma yapmaz. Kendi tabanına sürekli dalga geçtiği şeyi nasıl yapacak. Imf yi acziyet olarak gören tabanları var.
SilEmin olunuz öyle düşündüğü ifade edilen kesim anlaşma olursa vardır bir bildikleri diyerek yine alkış tutar... Bugün yanlış dediklerini Yarın Alkış tuttukları zümre yapınca doğru yaptılar diyecek şak şakcilarimiz var maalesef. İkiside aynı kesim. Akıl büyük nimettir.
SilSn 20:16, hükümet her zaman tabanına dalga geçtiği şeyleri yutturdu.
SilÖyle bir kitle var ki, hükümet ne yaparsa onay verir.
IMF için Diyanetten fetva çıkar, o para alınır.
Mümin zorda kalırsa, haram olan bazı şeyleri yapabilir, misal aç kalan müslüman domuz eti yiyebilir.
Ortada kural mural yok, işine göre istediğin gibi çevireceğin bir ortam var.
Hocam elinize sağlık, teşekkür ederiz. En güncel konularda basit anlatımlı ve öğretici yazılarınız bize ilham vermeye devam ediyor. Gördüğünüz gibi yönetimde sizi dinleyenler var ve önceki öneri ve mesajlarınızı anlayıp harıl harıl para basmaya başladılar. Ancak çokça olduğu gibi, sizi az kişi anladı, onlar da yanlış anladı. Nereye harcandığı belli olmayan bu yeni paralar çok daha beter bir ekonomik krizin habercisi gibi. Tabii balık baştan kokuyor, asıl sorun ABD, AB ve diğer dev ekonomilerin bu saçmalığı başlatmış olmalarıdır. Az önce ABD 484 milyar dolar daha para basma kararı aldı. 12 yıldır aynı hikaye, kaç trilyon dolar, avro, yen basıldığını kendileri bile sayamaz artık. Herşeyi para basarak çözebilseydik, ABD şöyle temiz bir 50-60 trilyon dolar basar IMF de dağıtırdı, dünyada ne açlık kalırdı ne az gelişmişlik, ne sefalet ne yoksulluk. Değil mi? Değil tabii.
YanıtlaSilTavsiyeniz üzerine İktisattan Çıkış kitabını okumuştum. İçeriği de başlığı kadar doyurucu idi. Anadolu’da paranın doğuşuna tanık olamadık ama dünyada paranın ölümüne tanık olacağımızı anlıyorum. Paranın geleceği, sonu, ölümü vs başlığına ne derseniz artık, bu konuda bir yazı lütfederseniz çok seviniriz. Saygılarımla,
Bir yazı düşüneceğim.
SilMerhaba hocam
YanıtlaSilBu durumun kısa/orta/uzun vadede ne tür sorunlar çıkarabilir?
Sorun çıkarmasından çok bu işlerin önceden kamuoyuna açıklanmış bir programla yapılmaması sıkıntı.
SilMerhabalar hocam.
YanıtlaSilEmekleriniz için çok teşekkür ediyorum. Para arzı ile ilgili sunmuş olduğunuz tabloların aynısının ABD Avrupa Bölgesi Rusya Çin gibi diğer ülkeleri de içerecek şekli toplu olarak bir sitede var mıdır? Ülkeleri kıyaslamak için sadece bu artışa mı bakılmalıdır yoksa arz edilen bu paraları, ülkelerin GSYH 'sine oranları ile birlikte mi değerlendirmek doğru olur? Petro dolar sisteminin sıkıntıya girmeye başladığı belirtiliyor. Büyük fotoğrafı görme adına bu süreçte diğer ülkelerde neler oluyor? Sorusunun cevabını merak ediyorum
Bunu tek tek o ülke merkez bankalarının bilançolarından çıkarmak gerekir.
SilÜlkeleri bu artışlara bakarak kıyaslamak doğru olmaz. Çünkü paraların niteliği farklı. Mesela ABD sadece kendi parasını kullanıyor oysa biz kendi paramız dışında dolar, euro ile işlem yapıyoruz.
Sevgili üstat günaydın,
YanıtlaSilDöviz kurlarındaki yükselişin bir sebebi de Merkez Bankası’nın yüksek miktarda para basması olabilir mi?
Çok selamlar
Evet üstat basılan paranın bir bölümü ister istemez dövize talep yaratıyor.
SilPara basılması bir etken, diğer etkenlerden birisi de TL yi shortlamak gerekiyor bazı ticari işlemler için, bu imkan olmayınca, tek yol döviz almak.
SilSenaryo:
Ben İngiltere de yazılım firması sahibiyim.
Türkiye de bayilerim var, banka hesabım var.
İngiltere de ürün aldığım firmalar var, banka hesabım var.
Hesaplarımı al/sat yaptığım firmalarla nakit akışına göre yapıyorum, bu sebeple
İngiltere de parayı tutup, kredi olarak kullandığım TLyi Türkiye de kullanıyorum.
Bunun için bana Londra dan TL verecek birileri lazım. Yani TL yi shortlamış birisinin
TL sini almam lazım.
Burada TL olmayınca, Türk bayilerden işlem maliyetini düşürmek için döviz talep ediyorum. Onlar döviz talep oluşturuyorlar.
Bu basit bir misal.
Hocam çok teşekkürler. Dünya MB'nın bu kadar yüksek düzeyde para basması altın fiyatlarını çok ciddi boyutlara çıkarmaz mı?
YanıtlaSilÇıkarıyor zaten.
SilHoca Merhaba,
YanıtlaSil‘1211 Sayılı TCMB Kanunu - Madde 56- (25/4/2001 tarihli ve 4651 sayılı Kanun ile değiştirilen şekli) Banka, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarına avans veremez ve kredi açamaz, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz.’ yazınızda TCMB dolaylı olarak hazineyi fonluyor demişsiniz bu kanuna göre yapılan suç değil midir.
Birincil piyasadan almıyor ki parayı basıyor kamu bankalarına verip onlardaki hazine kağıtlarını alıyor. Yani ikincil piyasadan alıyor. Kanuna aykırı değil ama etik de değil.
SilHocam 2020 kapanisi :
YanıtlaSilKronolojiye göre:
Dünyada protestolar
AB 'nin dagilmasi
Abd nin eyaletlere bölünmesi
Büyük Buhran
3.Dunya Savasi
Yazin bir köşeye, cikmazsa size ne isterseniz ismarlayayim.Cikarsa zaten gorusemeyiz buyuk ihtimal.
Zaten bu salgin gecsin gecmeye yakin kalsin yeni salgin; Issizlik ve yoksulluk salgini neticesinde dunyada protestolar salgini olacak. Bu neredeyse kesin. Bu salgini da dunya para basip millete dagitmakla gecistirmeye calisacaklar muhtemelen
SilEn sonuna Nikolay Cavusesku da ekle. Kim diye sorma ama...
Sildaha önceki yazılarınızda para bakılmadığını yazmıştınız hocam yoksa yanlis mı hatirliyorum
YanıtlaSilBasılmıyordu, ya da bu boyutta değildi, artık basılıyor. Hatırlarsanız döviz satıp kar yaratarak hazineye devredilmesinin para basmak olduğunu yazmıştım.
SilHocam
YanıtlaSilBiz hiçbir zaman ekonomik olarak iyi bir ülke olamayacağız sanırım :(
Bu, izleyeceğimiz ekonomik, sosyal ve siyasal politikalara bağlı. Bu politikalarla devam edersek tipik bir ortadoğu ülkesi olmaya devam ederiz.
Sil90'lardan esintiler.
YanıtlaSil99 Depremi ve corona birbirlerine benziyorlar.
Ölü sayısı olarak bakarsak 99 depreminin faturası çok daha ağır ama ekonomik etki olarak bakarsak Corona çok daha uzun vadeli yıkıcı sonuçlar yaratacak.
SilAyın 15’inde maaşımı çekmiştim. Paralar gıcır gıcırdı. Yazıyı okuyunca kalan yüzlüklere baktım. Gerçekten seri numaraları sıralıymış.
YanıtlaSilSimdilik boyle. Isler kotulesirse ayni seri numarasina sahip olmalari ihtimali de dogabilir. Yani basilmis para basilmamis gibi gozuksun diye...
SilPara basılmasından doğacak enflasyon ve sonrasında oluşacak büyük ekonomik krizden kurtulmamızın için ne gibi önlemler alınmalı, devletin ne yapması gerekir, bireysel olarak ne yapabiliriz?
YanıtlaSilÖnce bu krizin yaratacağı büyük çöküşü hafifletici ve krizden çıkış önlemlerini almamız lazım. Enflasyon daha uzun vadeli sorun.
SilGüncel bir soruyu size de sorayım, bu tablolarda platoya ne zaman ulaşacağız :)
YanıtlaSilSayın Bakan ne zaman diler ise o zaman plato olur.
SilGodot gelince...
SilHocam üzerinde çalıştığım bir konu hakkınızda fikirlerinizi merak ediyorum. Virüsün uluslararası sermaye hareketlerine kısa ve uzun dönemde etkisi ne olur? Gelişmiş ülkelerin kendi aralarında yapmış oldukları doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında gelişmekte olan ülkelere doğru yüklü bir kayma görebilir miyiz? Bu tür yatırımların başını çeken ABD ve AB'nin aynı zamanda virüsten en çok etkilenen ülkeler olması ve Çin'e olan güvenin zarar görmesi bu yatırımları nasıl etkiler? Çok teşekkür ederim.
YanıtlaSilUluslararası yatırımlar uzunca bir süre çok düşük düzeyde kalır. Çin'den ithalattaki düşüş üretim zincirini de ciddi biçimde etkiler. Etkiliyor da zaten.
SilHocam tahvil faizi niye düşüyor, kim hangi sebeple tahvil talep ediyor,o mekanizmayı da anlatır mısınız?
YanıtlaSilAslında tahvil faizindeki düşüş faizlerin genel olarak düşmesinden kaynaklanıyor.
Sil100 TL değerinde bir yıl vadeli bir tahvilin 90 TL ye satıldığını düşünün. Bunu alan kişi 1 yıl sonunda 100 TL'sini aldığında (100 - 90) / 90 = % 11,1 faiz geliri elde edecek. Şimdi faizlerin düştüğünü ve yeni çıkan 100 TL'lik tahvilin 92 TL'ye satıldığını düşünün. Bu durumda bu yeni tahvili alan kişi bir yılın sonun (100 - 92) / 92 = % 8,7 faiz geliri elde edecek. Bu durumda bu kişi bu yeni tahvili alacağına eskisine yönelecek ve o tahvili 91 TL verip almaya yönelecek. Bu durumda eski tahvilin faizi de (100 - 91) / 91 = % 9,9'a gerilemiş olacak.
Anladık hocam anladık,
YanıtlaSilTL için emr-i hak vuku buldu,
Şu an selası okunuyor,
Covid sonu namazını kılıp helvasını yiyeceğiz.
Orada olmaya calis, dikkat et de bu arada senin helvani yemesinler Covid dolayisi ile.
SilDolar 7 yi göremeden gidecek.
YanıtlaSilönce 5 lira uzun vadede yerli sanayimiz ile 1 lira seviyesine inecek.
Abi, sabah 6,99’du, faizi cart bi indirdik, şimdi 6,98. Resmen geberdi, iflah olmaz artık bu. Şimdi FED düşünsün...
SilSn Mahdut,
SilMarket rafındaki ürünler gibi Dolar 6.99 TL
Yerli ucagimiz da havada zaten :-)
Sil:-)
SilDegerli hocam,
YanıtlaSilModern monetary theory (MMT) savunucularina gore, Amerika rezerv para birimine sahip oldugu icin ve odemesi gereken borclar dolar bazli oldugu icin, vergi artisi ya da harcama kesintisine gitmeden istedigi kadar para basip borclarini odeyebilir (diye iddia ediyorlar). Ilk basta, olur mu oyle sey, o zaman enflasyon patlar dolar deger kaybeder diye dusunuluyor dogal olarak, ama su noktaya dikkatinizi cekmek istiyorum: Amerika bir gecede piyasadaki dolar miktarini 2 katina cikarsa ve bu durumda dolarin deger kaybedecegini varsayarsak, rezervlerini dolar cinsinden tutan ulkerin rezervleri eriyecegi icin, bu ulkelerinde paralarinin degerinin kaybetmesini beklerim. Hangi ulkenin para biriminin daha hizli deger kaybedecegi ise ilginc bir soru. Mesela Turkiye karsiliksiz para basarsa, bunun maliyetini elinde TL tutan Turk vatandasi oder. Benzer bir sekilde Amerika karsiliksiz para basarsa, bunun maliyetinin hem dolar hem de dolar bazli para birimlerini tutanlara enflasyon olarak geri donecegini dusunmekteyim. Boylece, Amerika’nin para basma yarisinda tum ulkelere gore avantajli oldugu sonucuna ulasiyorum. Ta ki, rezervlerini dolar olarak tutan ulkeler ile Amerika arasinda ipler kopana kadar. Saygilarimla.
2018 yılında yaptığım yorumda 2018 de Türkiye ekonomik krizi hissedecek 2019 da yaşayacak 2020 de devam edecek ve 2025 yılına kadar bu sıkıntı sürecek demiştim.
YanıtlaSilDaha sonra da 2019 içerisinde hükümet bu krizi 2020 dünya ekonomik krizine kadar sürdürecek ve çözümü başkalarından bekleyecek demiştim.
Bugün ise hükümet IMF ile anlaşma yapmadan corona sorası dünyanın bu krizi çözmesini bekliyor bekliyor fakat boşuna bekliyorlar çünkü artık fed para basıp dağıtmayacak esir alacak tabiki bu IMF ile olacak.
Benim beklentim insanlar artık sürünmekten bitkin düşene kadar devam eder sonrasında ciddi sosyal patlama yaşanır. Hükümet değişir ve yeni gelen hükümet mecbur IMF ile anlaşır.
Gerek kalmayabilir. Katar'da birikmis servetler geri getirilebilirse
SilHocam tespit ve açıklama için teşekkürler, yakalamışsınız gene :)
YanıtlaSilBakalım, bundan sonra ne yapacklar 😕🤔😒
Du bakali n'olcek. Heyecanli degil mi? Bir de icinde yasamasak, eglenceli bile aslinda.
SilMakaleleriniz ile okuyucuları doğru yönde aydınlattığınız için teşekkürler. Sade, özet ve anlaşılabilir yazıyorsunuz. T.C.Merkez Bankası'nın güncel döviz rezervleri ile ilgili bir makale ve olası sonuçları hakkında bizleri bilgilendirirseniz memnun oluruz.
YanıtlaSilTeşekkür ederim.
SilTamamdır
Merhaba Mahfi Hocam;
YanıtlaSilYazınızda bahsettiğiniz DİBS lerin , özel tertip DİBS lerle bir farkı bulunuyor mu?
Bilindiği üzere TVF Finansal Yatırımlar AŞ (TVF) özel tertip DİPS lerle kamuya ait sigorta şirketlerini 6,54 milyar TL' ye satın aldı. Bu satın alım basılan paralarla alınmış diyebilir miyiz?
Birde emeklilik ve sigorta şirketlerinin TVF tarafından satın alınmasındaki yorumunuzu merak ediyorum.
Özel tertip DİBS sadece belirli bir amaç için bir veya birkaç kuruma verilen ve piyasada işlem görmeyen DİBS'lerdir. Evet diyebiliriz.
SilBen TVF'ye ikinci ve denetim dışı bir hazine yapısı oluşturulduğu için en baştan karşı olduğumdan bu satın almalara da karşıyım.
Merhaba Mahfi hocam, Para basma süreci dışında da bu döngü olmuyor mu acaba? Yani hazinenin paraya ihtiyacı olduğunda bankalara dibs satmıyor mu?
YanıtlaSilEvet tabii satıyor. Ama bankalar bu DİBS'leri kendi topladıkları kaynaklarla alıyor. Yani TCMB para basıp bankalara verip oradan hazineye verilmesini sağlamıyor. Yalnız bir konu yanlış anlaşılmasın. Ben bu ortamda para basılmasına ve bu paranın hazineye verilip ekonomiye destek olunmasına karşı değilim. Tam tersine TCMB'nin para basıp hazineye vermesi konusunda ilk yazıları ben yazdım. Benim karşı çıktığım şey bu işlerin bu şekilde dolambaçlı ve gizlenerek yapılması. Para basılıyorsa basılmalı ve bunun nerede hangi amaçla kullanılacağı açıklanmalı ve hesabı da verilmeli. AB, Avrupa, İngiltere ve Japonya bunu böyle yapıyor ve hesabı kamuoyuna veriyor. Bu tür gizli hareketler risk primini yükseltiyor.
SilDeğerli hocam, cevabınız için teşekkür ederim. Belirtmek istediğinizi anladım. Bu arada sizinle yüzyüze ilk YMM odasında tanışmıştım. zaten takip ediyordum, tanıdıktan sonra yakından takip etmeye başladım. Sizin olduğunuz platfomda olmak bir onur benim için. sayfanızda önerdiğiniz "marry stuart" ve "macellan" kitalarına hayran kaldım. buradaki tavsiyelerinizi de listeme ekledim. umarım başka bir platformda sizi dinleme fırsatı yakalarım. saygılarımı sunarım. Doğanay Tümer
Silhocam merhaba eğer hazine merkez bankasından lira cinsinden mevduatlarını çekerse parasal taban bundan nasıl etkilenir?
YanıtlaSilSürekli çekiyor zaten, ödemelerini TCMB'deki hesabından yapıyor.
SilSayın Hocam, saygılar selamlar,Doları fabrikalar acarak uretip dunya pazarlarina ihrac ederek dusurmek yerine swap piyasasinda dolar satarak dusurmeye yonelik sistem kurarsan sonun bellidir. eninde sonunda para birimin devalue. bu gun 6.80 e kadar dusursen ne yazar pazartesi gene 7 te dayanir ustelik sattiklarinin zarari yanina kar kalir. ustelik virus kredi dolar likiditesini en ust seviyeye cikarmisken. Sorum o ki dolara bağlı olmadan yeni bir dünya düzeni olabilir mi? Çok teşekkürler iyi ki varsınız.
YanıtlaSilDolara bağlı olmayan bir dünya düzeni ABD'nin hegemonik üstünlüğü sona erdiğinde kurulacaktır mutlaka ama o ne zaman sonuçlanacak onu bilmiyoruz.
SilHocam Türkiye cumhuriyet merkez bankası derken herkes "cumhuriyeti "olarak okuyor "i" harfinin neden yazılmadığını açıklarmısınız
SilHocam merhabalar TCMB nın döviz sıkıntısı çektiği bu dönemde rezervlerinin çoğunluğunu oluşturan altınlarını FED ile swap mekanizması kurulması yoluyla giderebilir mi? Geçtiğimiz yıllarda rezervlerindeki dolar tahvillerini elden çıkardı bunlarla altın aldı elindeki altınları hızlı bir şekilde likiditeye dönüştürüp piyasanın dolar talebini karşılayamaz mı? Bildiğim kadarıyla bir süredir sıkıntıda olan Rus ve Çin Merkez Bankaları ellerindeki yüksek altın rezervlerini eritiyor.
YanıtlaSilTCMB, altınlarını ABD'nin (Halkbank davası vb nedenlerle) el koyması korkusuyla Türkiye'ye getirdi. Bunu yaparken de "altınlarımızın ABD ve İngiltere'de ne işi var" diye bir dolaylı kampanya yürütüldü. O nedenle swap amacıyla altınları yeniden oraya yollaması pek kolay değil sanırım.
SilTCMB elindeki altınları nakde dönüştürmesine gerek yok, para basması yeter. O da öyle yapıyor zaten ama açıklamıyor. Sorun da orada. Açık yapılmayan işlemler dedikoduları, dedikodular da riskleri arttırır.
Mahfi hocam, eğer vaktiniz varsa şu yazıyı okumanızı öneririm:
YanıtlaSil"Biliminsanları, covid-19'un laboratuvarda üretilmediğini anlatmaktan yoruldu"
"Scientists Are Tired of Explaining Why The COVID-19 Virus Was Not Made in a Lab"
https://www.sciencealert.com/here-s-what-scientists-think-of-the-coronavirus-was-made-in-a-lab-rumour/amp
İnsanlar safsata, şehir efsanesi ve komplo teorilerini bilimden daha kolay anladığı için onları seviyorlar.
SilMahfi hocam,Dünya borsaları tepetaklak giderken Türkiye borsalarının haftalardır devamlı yükselmesi yada yükseltilmesi anormal bir durum degil mi,dünya otomobil devlerinden biri Renault Fransa da market degeri 4 milyar euro degerine düşmüşken tofaş hissesi 1.6 milyar euro olması tuhaf degil mi
YanıtlaSilÇok normal, dünya üretimi batı dünyasından Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere kayıyor.
SilBatı dünyası Korona savaşını kaybetti, fiyatlar borsalara yansıdı.
Avrupada adamlar evlerine kapandılar, hiç biri dışarı çıkıp iş yapacak halde değiller,
Hükümetleri borçlarının üzerine trilyonlarca dolar borçlandılar bu adamları beslemek için, bu paralar nasıl ödenecek?
Korona dünyanın eksenini kaydırdı, batı şaşırdı.
Hayaller “Türkiye dünyanın üretim üssü olacak”, gerçekler “2. Venezuella olmak üzere”. En büyük oyuncusu denetimsiz bir devlet fonu olan borsamız gösterge niteliğini çoktan kaybetti...
Silyıllardır sizi takip ederim ve ilk kez yorum yazıyorum. açık ve net bir üslupla konuları ele alıp hem nalına hem mıhına vuruyorsunuz. youtube kanalı da bekliyorum. saygılar
YanıtlaSilÇok teşekkür ederim.
SilYoutube kanalı işine şimdilik uzağım.
Hocam elinize, emeğinize sağlık, bu ülkeye 1 yıl içinde yaklaşık 170 milyar dolar lazım, dolar basamıyoruz, IMF ile anlaşmıyoruz, lütfen bizleri her zaman yaptığınız gibi aydınlatın, bu döviz nereden bulunacak?
YanıtlaSilTeşekkürler. Bunu yeni yazımda anlattım.
SilHocam sizin ve hatta bizlerin dahi gördüklerini maliye bakanlığında görecek kimseler olmadığını düşünmüyorum, o zaman a) konuşmuyorlar mı? yoksa b) konuşuyorlar da dinlenmiyorlar mı?
YanıtlaSilteşekkürler
c) Hiçbiri
SilTürkiye'nin üretim için Batı ülkelerinin sermayelerine ihtiyaç var.Batının sermayesi olmadan Türkiye ne üretebilir ne de ürettiklerini satabilir.Maalesef önümüzdeki en az 50 yıl da böyle olacak diye düşünüyorum
YanıtlaSilHocam dolar sürekli yükselmekte ve biz merkez bankası olarak sürekli faiz indirimi yapıyoruz. Bu nasıl açıklanabilir.
YanıtlaSilAçıklanamaz.
SilHocam,
YanıtlaSilHaliç'in altında, 1000 (bin) ton altın varmış.
Yastık altında 3500 ton var. Riskleri düşürebilsek onları çıkarmak daha masrafsız.
SilHocam 2019-2020 yılları arası emisyon artış miktarı 70 milyardan fazla fakat, MB'nın satın aldığı DİBS artışı grafiği incelediğimde 35 milyar gibi bir rakam.Aradaki diğer 35 milyar ne amacıyla basılmış ve nasıl piyasaya sürülmüştür?
YanıtlaSilİkinci olarak Rezerv para ile Emisyon para arasındaki fark neydi?Daha doğrusu rezerv paraya emisyonun yanında ne ekleniyordu?
Teşekkür ediyorum.Sizi büyük bir zevkle takip ediyorum iyi ki, varsınız...
Çok teşekkür ederim.
SilPiyasa ihtiyaç duyduğunda MB emisyonu arttırır, ihtiyaç bitince geri çeker. Aradaki fark o.
Rezerv Para= Emisyon + Bankalar zorunlu karşılıkları + bankalar mevduatı + fon hesapları + bankalar serbest tevdiat hesabı + bankadışı kesimin mevduatı
Hocam yukarıda bir soruya karşılık MB elindeki altın rezervine karşılık para basıp piyasaya sürüyor demişsiniz.Sormak istediğim soru bunu nasıl piyasaya sürüyor? DİBS alımını anladık ama bunun dışında nasıl parayı basıp sürebilir?Hükümete doğrudan borç veremiyor.Nasıl yapıyor?
YanıtlaSilMerkez Bankası altın rezervine karşılık para basıyor dememişimdir çünkü böyle bir zorunlulukta yok durum da yok. Buna karşılık MB'nin piyasaya para sürmesi için herhangi bir gerekçe sunması gerekmiyor. Piyasada para ihtiyacı olursa para sürer. Genel eğilim geçmiş enflasyon ve büyüme kadar para sürmek şeklindedir. Ama eğer enflasyonla mücadele edecekse o zaman sadece reel büyümeyi hedef alarak para sürer.
SilDöviz kurlarındaki artışın sebebi Merkez Bankasının para basması olabilir mi?
YanıtlaSilHocam emisyon hacmi tablosunda milyon TL yazıyor.
YanıtlaSilHazır 2023'e kadar ölü taklidi yapılıp seçimler beklenecekken neden kuru döviz lehine "kontrollü" olarak yükseltmiyoruz? Hane halkının fayda düzeyini düşüreceği kesin ama yüksek kur en azından ithal ikamesine yol açar , böyle bir döviz kısıtı ve dışarıdan gelecek dövizin azalacağı dönemde neden hala rezerv pahasına baskılamaya çalışıyoruz?
YanıtlaSilMahfi hocam para bas para bas diyordun al para bastılar işte dolar fırladı.
YanıtlaSilhocam yorumlarda yazıldı mı bilmiyorum tabloda milyon tl demişsiniz orası milyar tl olmayacak mı? teşekkürler...
YanıtlaSilHocam her ülkede aynımı yani her ülkenin merkez bankası para basar yoksa bazı ülkelerde darphaneler mi kağıt para basar
YanıtlaSilMerkez Bankasının menkul kıymetler portföyünde ki artış ve azalış nasıl yorumlanır
YanıtlaSil