Az Biraz Büyümüşüz

Türkiye’nin 2012 yılı ilk çeyrek reel büyümesi yüzde 3,2 olarak açıklanmıştı. Buradaki yüzde 3,2, 2011 yılının ilk çeyreğindeki GSYH’sına göre olan büyümedir. TÜİK, ikinci, çeyrek büyümesini yüzde 2,9 olarak açıkladı. Yani Türkiye, 2011 yılının ikinci çeyreğindeki GSYH’sını yüzde 2,9 oranında artırmış bulunuyor.   

Yüzde 2,9’luk büyüme benim yüzde 4’e yakın olmasını beklediğim büyüme oranının oldukça altında kaldı. Birkaç önemli alt sektöre değineyim: Geçen dönemleri yukarı çeken inşaat sektörü çok düşük bir büyüme sergilemiş (yüzde 0,4.) Geçen yılın aynı döneminde inşaat sektörünün büyümesi yüzde 13,1 idi. Tarım kesimi geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 6,5 büyüdüğü halde bu yıl yüzde 3,5 büyümüş. Yine geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 9,3 büyüyen imalat sanayi sektörü bu yıl yalnızca 3,4 büyümüş. Hizmetler kesiminde de ciddi bir daralma söz konusu. Geçen yılın 2. çeyreğinde yüzde 13,7 büyüyen ticaret kesimi bu yıl yüzde 1,2’de kalmış. Mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde yüzde 9,2 olan 2011 yılı 2. çeyrek büyümesi bu yıl yüzde 1,2’de kalmış.

Cari açıktaki düşüşün ve inşaat sektörüne yönelik ilgi azalmasının etkisi hemen büyümede kendisini göstermiş bulunuyor.  

İkinci çeyrek büyümemizi gelişmiş ekonomiler ve yükselen piyasa ekonomilerinin ikinci çeyrek büyümeleriyle karşılaştırınca aşağıdaki tablo ortaya çıkıyor (Kaynak: The Economist web sitesi.):

Gelişmiş Ülke	2012 II Ç Büyümesi (%)	Yükselen Piyasalar	2012 II Ç Büyümesi (%)
ABD	2,3	Çin	7,6
Japonya	3,5	Hindistan	5,5
İngiltere	-0,5	Brezilya	5,2
Kanada	2,5	Rusya	4,0
Fransa	0,3	Endonezya	6,4
Almanya	1,0	Meksika	4,1
İtalya	-2,5	Türkiye	2,9

Tablo, bize Türkiye’nin bu yılın ikinci çeyreğinde büyüme konusunda gelişmiş ekonomilere göre iyi, yükselen piyasa ekonomilerine göre kötü performans sergilediğini gösteriyor.

Uzun zamandır ilk kez sanayi üretimiyle büyüme arasındaki ilişki zayıflamış görünüyor. İkinci çeyrek sanayi üretim endeksi değişimi yüzde 3,5 çıktığı halde büyüme yüzde 2,9 ile bu oranın oldukça altında kaldı. Bu bize bu dönemde sanayi üretiminin hizmet kesimi ve inşaat üzerinde fazlaca etkili olmadığını söylüyor.  

Aşağıdaki grafik sanayi üretim endeksinde çeyrek bazındaki değişimle büyümenin çeyrekler halinde sergilediği performansın karşılaştırılmasını gösteriyor. Grafikte 2012 yılının ikinci çeyreğinde yaşanan sanayi üretimiyle (SÜ) büyüme (B) arasındaki ayrılma görülebiliyor.

Türkiye’nin cari açığını dengelemek için büyümeden fedakârlık etmesi kaçınılmaz bir durumdur. Ne var ki bu fedakârlığın yüzde 5’lik potansiyel büyüme oranının çok altına inmesi iyi değildir.

Geçen yıl sonunda cari açık 77,1 milyar dolar düzeyindeydi. Temmuz 2012 sonunda cari açık 61,4 milyar dolara inmiş bulunuyor. 7 ayda yüzde 20'nin üzerinde bir daralma söz konusu. Bu daralma asıl olarak ithalat tarafından geliyor. İhracat arttığı halde ithalat mutlak sayı anlamında bile azalıyor. Geçmişte bütçe açığını düşürmenin maliyeti olarak karşımıza çıkan büyüme düşüşü bu kez cari açığı düşürmenin maliyeti olarak geliyor. Üstelik cari açığı düşürmenin bir başka maliyeti daha var: Bütçe açığının yükselmesi.

Önümüzdeki günlerde atılacak ilk adımın TCMB’nın koridor faizinin tavanının aşağıya indirilmesi biçiminde olması şaşırtıcı olmayacak.

Kolay Ekonomi

GSYH nedir, nasıl hesaplanır? Büyüme nedir, nasıl hesaplanır?

Gayrısafi yurtiçi hasıla (GSYH): bir ekonomide bir dönemde (3 ay ya da 1 yıl olarak alınıyor) üretilen bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatı cinsinden toplam değerini ifade eden büyüklüğe GSYH diyoruz. Örneğin ekmek bir nihai maldır. Ekmeği hesaba kattığımızda onun içine giren un, su, tuz, emek vb hesaba katılmış olur. Eğer un, su, tuz vb’yi ayrı olarak hesaba katıyorsak o zaman iki kez saymayı önlemek açısından onlar için yapılan ödemeleri ekmek fiyatından düşmemiz gerekir.

Ekonomik büyüme: GSYH’nın bir dönemden ötekine fiyat artışlarından arındırılmış olarak artmasına ekonomik büyüme diyoruz. Tersine de ekonomik küçülme.

2011 yılında yalnızca 100 ekmek üreten ve ekmeğin fiyatının 1 TL olduğu hayali bir ekonomi düşünelim. Bu ekonominin GSYH’sı 2011 yılında:             (GSYH 2011 = 100 x 1 = 100 TL) olarak hesaplanacaktır.

 2012 yılının başında bu ekonomide teknolojik bir iyileştirme sonucu ekmek üretiminin 110 adede çıktığını, buna karşılık ekmek fiyatının değişmediğini varsayalım. Bu durumda bu ekonominin GSYH’sı 2012 yılı için şöyle hesaplanacaktır: (GSYH 2012 = 110 x 1 = 110 TL.)

Bu ekonominin 2011’den 2012’ye büyümesi de şöyle hesaplanacaktır: (GSYH Büyümesi 2012  = (110 – 100) / 100 = 0,10.) Yani bu ekonomi 2012 yılında 2011 yılına göre yüzde 10 oranında büyümüştür.

Şimdi varsayalım ki teknoloji gelişimiyle birlikte ekmek talebi de artmış ve sonuçta eknek fiyatı 1,10 TL’ye yükselmiş olsun. Bu durumda 2012 yılı nominal (göründüğü gibi) GSYH’sı şöyle hesaplanacaktır: (GYH 2012 = 110 x 1,10 = 121 TL.)   

Fiyat artışlarının giderilmesi gerekiyor:

Konuya nominal olarak bakarsak bu ekonomi 2012 yılında yüzde 21 büyümüş görünür. Oysa buradaki büyümede fiyat artışının etkisi vardır ve bu artışın büyümeyle bir ilgisi yoktur. O halde yüzde 10 oranındaki fiyat artışını gidererek bakarsak, yani 110 adede yükselmiş olan ekmek miktarını 2011 yılı fiyatı olan 1 TL ile çarparsak GSYH’yı reel olarak 110 TL olarak bulmuş oluruz. Bu durumda reel büyüme yüzde 10 olarak hesaplanır.